1. De advocaat
In Frankrijk zijn ongeveer 64.000 advocaten actief. Wie een advocaat nodig heeft, doet er goed aan om tevoren te informeren naar de kosten. Advocaten zijn namelijk geheel vrij in het vaststellen van hun tarieven. Daarbij houden ze vrijwel altijd rekening met de financiële situatie van hun cliënt. Een groot aantal advocatenkantoren hanteert bovendien zelf een systeem van lage tarieven voor mensen met een bescheiden inkomen. Vaak is een eerste onderhoud gratis.
Er bestaan drie manieren om het honorarium te bepalen:
a. tevoren een vast bedrag (forfait) afspreken,
b. naar gelang van het aantal bestede uren,
c. tevoren een vast bedrag afspreken dat alleen verschuldigd is wanneer de zaak wordt gewonnen (“no cure no pay”).
Een forfait wordt bijvoorbeeld regelmatig toegepast bij echtscheidingen, waarbij overschrijding van het forfait alleen is toegestaan met toestemming van de cliënt. Bij een honorarium per uur (dat kan variëren tussen € 100 en € 450) moet de advocaat precies bijhouden hoeveel tijd hij aan de zaak besteedt en aan welke handelingen. De methode “no cure, no pay” is in Frankrijk, evenals in Nederland, verboden. Wel worden honoraria soms vastgesteld mede op basis van het bereikte resultaat.
Om latere verrassingen te voorkomen is het aan te bevelen om het afgesproken honorarium te laten vastleggen in een overeenkomst (convention). Behalve zijn honorarium brengt de advocaat ook de gemaakte onkosten in rekening, onder meer die van een ingeschakelde deurwaarder. In elke fase van de procedure kan de advocaat van zijn cliënt een voorschot verlangen.
Neem tijdens het eerste onderhoud zoveel mogelijk (kopieën van) bewijsstukken en relevante papieren (brieven en dergelijke) mee, zodat de advocaat de zaak direct juist kan inschatten. Bovendien bespaart het kosten.
Niet voor iedere procedure is een advocaat vereist, alhoewel het ook in die gevallen verstandig is om een advocaat in de arm te nemen. Wel is een advocaat vereist bij de meeste procedures bij het Tribunal de Grande Instance (TGI), dat oordeelt over zaken van familierecht (huwelijk, scheiding, adoptie enzovoort), eigendomsrecht, erfrecht en bij zaken met een belang van € 10.000 of meer. Een advocaat is altijd verplicht bij het Gerechtshof (Cour d’Assises), het Beroepshof (Cour d’Appel), de Hoge Raad (Cour de Cassation) en de Raad van State (Conseil d’Etat).
Iedereen is vrij in de keuze van een advocaat. De namen van op een bepaald rechtsgebied gespecialiseerde advocaten zijn te vinden bij de Balie, verbonden aan de betreffende rechtbank, of op de website van de Conseil National des Barreaux. Daar kun je zoeken naar een advocaat die is gespecialiseerd (avocat spécialiste en …..) op een bepaald rechtsgebied, bijvoorbeeld familierecht, onroerende zaken of arbeidsrecht. Wie niet tevreden is over zijn advocaat kan overstappen naar een van zijn confrères. Het is wel aan te bevelen om je eerst op de hoogte te stellen van het honorarium van de nieuwe advocaat en van de kosten van de eerste afspraak. Zelfs tijdens een lopende zaak kan men afscheid nemen van zijn advocaat. Dat moet gebeuren per aangetekende brief, waarin je tevens vraagt om overhandiging van het dossier. Dat zal je niet ontvangen voordat je het verschuldigde honorarium is voldaan. Ook zal de nieuwe advocaat niet eerder voor je optreden dan wanneer de eerste advocaat is betaald.
2. La Maison de Justice et du Droit
In ongeveer 60 departementen zijn meer dan 1200 Maisons de Justice et du Droit (MJD) gevestigd. Deze MJD’s zijn enigszins vergelijkbaar met het Juridisch Loket in Nederland (vroeger: Buro voor Rechtshulp). Niet te verwarren met de Rechtswinkel, waar juridische studenten als vrijwilliger juridische adviezen geven. De gebieden die de MJD’s bestrijken zijn echter veel uitgebreider dan die van het Juridisch Loket, waar professionele juristen uitsluitend adviseren op juridisch gebied. Daardoor bestaat het professionele personeelsbestand van een MJD ook uit veel meer beroepsgroepen. Rechters houden er op vrijwillige basis soms zitting en advocaten, notarissen en deurwaarders houden er gratis spreekuren. Maar ook werken er preventiewerkers, jeugdwerkers, maatschappelijk werkers en mensen van de reclassering.
Je kunt er bijvoorbeeld terecht voor gratis adviezen met betrekking tot geschillen met je verhuurder of je buren en voor vragen over echtscheidings- of familiekwesties. Ook worden adviezen gegeven op het gebied van het arbeidsrecht, bijvoorbeeld in een ontslagprocedures of andere arbeidsconflicten bij de Conseil de Prud’hommes. Daarnaast bieden de MJD’s slachtofferhulp. Ook stellen ze brieven voor je op en helpen met het invullen van formulieren. Ze voeren echter geen procedures voor hun bezoekers, wel willen ze soms bemiddelen bij conflicten. Adressen van MJD ’s zijn te verkrijgen bij de mairie, de griffie van de rechtbank, de prefectuur of bij politie en gendarmerie, alsmede via internet.
3. DemanderJustice.com
Kleine geschillen in het dagelijkse leven kunnen voor veel ergernis zorgen: een meubel dat bij de verhuizing is beschadigd, een abonnement dat is opgezegd maar nog steeds wordt gefactureerd, een reparatie die verkeerd is uitgevoerd. Inroepen van het oordeel van de lokale rechter, le Juge de Proximité, (voor zaken met een belang van onder € 4000) is voor velen net een stap te ver. Zij vrezen de hoge kosten van een dergelijke procedure. Sinds 2012 bestaat de website DemanderJustice.com. Voor momenteel € 39,90 wordt een bemiddelingspoging tussen de twee partijen gedaan. Deze slaagt in ongeveer 35% van de gevallen. Wanneer de poging geen succes heeft of wanneer meteen al duidelijk is dat bemiddeling geen zin heeft kan de klant de zaak voor de rechter brengen.
DemanderJustice rekent voor de hulp die daarbij wordt geboden € 89,90, maar na een mislukte bemiddelingspoging krijg je korting. Dan betaal je slechts € 69,90. Daar komen nog de griffierechten bij (timbre fiscal) die € 35 bedragen. De genoemde bedragen gelden voor 2017.
Oprichter Jérémy Oinino (1985) kwam op het idee van de website na een slepend conflict met een reisbureau. Hij ondervond aan den lijve hoeveel formele voetangels en klemmen een eenvoudige procedure, waarbij je officieel geen advocaat nodig hebt, voor de gewone man kan opleveren. Hij besloot om de procedures voor deze instanties (het Tribunal d’Instance, het Tribunal Administratif, de Juge de Proximité en de Conseil de Prud’hommes) te standaardiseren en via internet gemakkelijk toegankelijk te maken voor particulieren. DemanderJustice geeft zijn klanten geen juridisch advies en treedt ook niet op als gemachtigde. De klant doet alles zelf, via de website, met behulp van procedure-aanwijzingen van DemanderJustice. De formulieren die via internet worden verstrekt moet de klant zelf invullen en (electronisch) ondertekenen. DemanderJustice stuurt ze op, houdt de termijnen in de gaten en waarschuwt wanneer een formaliteit ontbreekt.
De Orde van Advocaten zag in het begin DemanderJustice als een illegale concurrent van advocaten en voerde een procedure tegen de website. Deze werd door DemanderJustice uiteindelijk in hoogste instantie gewonnen op grond van het feit dat de website, anders dan advocaten, geen juridische adviezen geeft en ook zijn klanten niet vertegenwoordigt in procedures. Inmiddels heeft de website zo’n grote bekendheid gekregen dat wanneer tegenpartijen in de gaten krijgen dat DemanderJustice op de achtergrond meespeelt, zij veel sneller geneigd zijn om toe te geven of een regeling te treffen. Vroeger rekenden ze erop dat 9 van de 10 particulieren geen procedure durven te starten, dus reageerden ze gewoon niet op een klacht of ze stuurden een kort afwijzend antwoord.
5. Que Choisir
Que Choisir is de grootste consumentenorganisatie van Frankrijk. Deze vereniging kent in veel steden een lokale sub-vereniging. Leden van Que Choisir kunnen daar terecht voor adviezen op het gebied van consumentenrecht. In bepaalde gevallen van algemeen consumentenbelang voert Que Choisir ook gerechtelijke procedures voor haar leden.
6. Gefinancierde rechtsbijstand
Wie juridische bijstand nodig heeft (advocaat, deurwaarder, notaris, expert) en daarvoor over onvoldoende financiële middelen beschikt, kan de kosten geheel of gedeeltelijk vergoed krijgen door de staat. Om voor deze gefinancierde rechtsbijstand (Aide Juridictionnelle) in aanmerking te komen moet je voldoen aan bepaalde voorwaarden. Zo mag je niet beschikken over een verzekering die juridische bijstand dekt. Ook gelden er grenzen aan het inkomen (over het voorafgaande jaar), die ieder jaar in januari worden vastgesteld. Momenteel (2017) worden bij een inkomen van minder dan € 1007 per maand (over 2016) alle kosten vergoed. Bij een inkomen tussen € 1007 en € 1510 per maand ontvang je 25-55% van de kosten. Hoe hoger het inkomen hoe lager het percentage. Bij een inkomen boven € 1510 per maand kom je niet meer in aanmerking voor Aide Juridictionnelle. De grenzen worden verhoogd met € 181 per persoon voor de eerste twee gezinsleden, bijvoorbeeld de partner en het eerste kind, voor ieder van de volgende kinderen met € 114. Slachtoffers van zware misdrijven en werklozen behoeven hun inkomen niet te bewijzen.
De aanvraag voor Aide Juridictionnelle moet worden gedaan bij het Tribunal de Grande Instance (Bureau d’Aide Juridictionnelle) van de woonplaats van de aanvrager. Aanvraagformulieren zijn te verkrijgen bij de rechtbanken, bij de Maisons de Justice et du Droit en bij de mairies. Ook zijn de formulieren beschikbaar op internet, onder andere op Service-Public.
7. Rechtsbijstandverzekering
Mensen die vanwege hun inkomen niet in aanmerking komen voor de Aide Juridictionnelle kunnen een rechtsbijstandverzekering afsluiten, de Assurance Protection Juridique. Deze verzekering dekt in het algemeen het honorarium van advocaat, deurwaarder en deskundigen. Zij dekt echter niet alle rechtsgebieden. Zo kun je je bijvoorbeeld niet verzekeren tegen de kosten van een echtscheiding. Het is daarom raadzaam om alvorens een advocaat in de arm nemen de kwestie voor te leggen aan de verzekeringsmaatschappij, omdat deze anders kan weigeren om de kosten te vergoeden.
