De notariƫle paradox: de rookworst versus de andouillette
In Nederland veroorzaakte de “HEMA-notaris” een schokgolf. Hoewel deze specifieke dienst (die liep van 2013 tot eind 2021) niet meer bestaat, blijft het een krachtig symbool van marktwerking in het notariaat. In Frankrijk is zo’n prijzenoorlog ondenkbaar. Toch hoeft men zich over de financiĆ«le gezondheid van de notarissen aan beide kanten van de grens geen zorgen te maken.
š³š± Nederland: de geliberaliseerde rookworst
Sinds de Wet op het notarisambt in 1999 werden de vaste tarieven voor veelvoorkomende diensten, zoals het passeren van een hypotheek- of transportakte, afgeschaft. Het doel was meer concurrentie en lagere prijzen voor de consument.
Het resultaat was de opkomst van budgetnotarissen en online platforms. De “HEMA-notaris” werd het boegbeeld: een gestandaardiseerde akte voor een bodemprijs. Deze felle concurrentie op prijs dwong notarissen om efficiĆ«nter te werken.
De kritiek op dit systeem is dat de lage prijs soms ten koste gaat van de adviesrol (de zorgplicht) van de notaris. Complexe zaken passen niet in een standaardmodel. Ondanks de prijsdruk op simpele akten, verdient de Nederlandse notaris echter nog altijd ruim voldoende om regelmatig een heerlijke HEMA-rookworst te kunnen nuttigen, mede door te compenseren met tarieven voor complexer maatwerk.
š«š· Frankrijk: de gereguleerde andouillette
Wie in Frankrijk een huis koopt, schrikt van de “frais de notaire”, die 7% tot 8% van de koopsom kunnen bedragen. Dit leidt tot het hardnekkige misverstand dat Franse notarissen extreem duur zijn.
De realiteit is anders en de kritiek moet zich op een ander punt richten. De opbouw van die “kosten” is fundamenteel misleidend:
- Belastingen (ca. 80%): Het absolute merendeel is overdrachtsbelasting (droits de mutation) die de notaris int en direct doorstort aan de Franse staat. De notaris is hier slechts een onbetaald incassobureau.
- Voorschotten (ca. 10%): Dit zijn dƩbours, kosten voor het opvragen van kadastrale stukken en andere administratieve lasten.
- Vergoeding notaris (ca. 10%): Slechts dit kleine deel is de daadwerkelijke vergoeding, de Ć©moluments.
Het kritiekpunt op het Franse systeem is het totale gebrek aan marktwerking. Deze Ć©moluments zijn wettelijk en dwingend vastgelegd door de staat. Ze zijn een (degressief) percentage van de verkoopprijs. Er is geen concurrentie mogelijk; de HEMA-notaris is in Frankrijk wettelijk verboden.
De informatie over deze tarieven is weliswaar openbaar, maar de structuur blijft ondoorzichtig voor de koper, die denkt de notaris te spekken terwijl hij de fiscus betaalt. Desondanks zorgt dit strak gereguleerde systeem ervoor dat de Franse notaris, ondanks dat hij maar een klein deel van de ‘frais’ ontvangt, ruimschoots voldoende verdient om op zijn tijd te genieten van een traditionele andouillette.
Bronnen
- Koninklijke Notariƫle Beroepsorganisatie (KNB) over het stoppen van de HEMA-notarisservice en de context van de marktwerking.
- Notaires de France (de officiĆ«le Franse beroepsorganisatie), die de opbouw van de “frais de notaire” en de wettelijk vastgestelde Ć©moluments toelicht.
- Service-Public.fr (Franse overheid), die de verplichte, gereguleerde tariefstructuur (Ć©moluments) bevestigt.
- Wet op het notarisambt (Wna), 1 oktober 1999, die de basis legde voor de liberalisering van de tarieven in Nederland.