Als nieuwe inwoner heeft u geregeld met het gemeentehuis, la Mairie, te maken
Bijvoorbeeld voor een bouwvergunning (permis de construire) of het beroemde levenbewijs (certificat de vie). Nederlandse pensioenfondsen en verzekeraars vragen hier nog altijd jaarlijks om – alsof de Franse administratie niet al uitdagend genoeg is.
Op de Mairie doet u ook melding van een voorgenomen huwelijk, geboorte of overlijden. Deze gegevens komen in de burgerlijke stand (état civil). Wijzigingen in uw gezinssituatie of nationaliteit worden later als mentions marginales in de marge van de akten toegevoegd – meestal op de geboorteakte (acte de naissance). Het is een marginaal zinnetje met maximale administratieve impact.
En nee – Frankrijk heeft geen bevolkingsregister zoals Nederland. Een ‘inschrijving’ als ingezetene bij de Mairie bestaat juridisch niet. In de praktijk geldt: woont u er? Dan kent men u vanzelf, vooral als er kinderen naar school moeten. Schoolinschrijving = uw feitelijke lokale registratie à la campagne, maar wel zonder officieel registerstempel “ingezetene”.
Het inwonertal wordt geraamd en geteld door het Franse bureau INSEE via doorlopende steekproeven en de 5-jaarlijkse recensement (volkstelling). Een ruwe indicatie krijgen gemeenten daarnaast ook doordat inwoners zich moeten melden voor de liste électorale om te mogen stemmen.
De burgemeester: matador én verkeersregelaar
De Maire is in Frankrijk niet alleen ceremoniemeester bij lintjes en trouwerijen, maar óók de lokale hoofdrolspeler van het dagelijks gezag. Anders dan in Nederland combineert de Maire een indrukwekkend pakket aan bevoegdheden:
- Politiegezag: orde, veiligheid, sluiten van cafés bij overlast, reguleren van markten en feesten.
- Vergunning-macht: vooral bij urbanisme; de Maire weegt lokale belangen zwaarder dan nationale logica.
- Handtekeningenrecht: burgerlijke stand, akten, en soms ook nooddecreten als het dorp achter de rode barrière staat.
- Lijn naar de prefectuur: de prefect luistert – doorgaans beter dan het dorp.
De literatuur beschrijft zijn rol als een monarchie républicaine de proximité: verkozen democraat, maar met de macht, finesse (en soms het humeur) van een republikeinse dorpskoning.
Adjoints (loco’s & portefeuilles)
De Adjoints au Maire worden, net zoals de Maire, door de gemeenteraad uit hun midden gekozen. Maar laat u niets wijsmaken: de Maire mandateert, de Adjoints administreren en executeren.
- Portefeuilles: urbanisme, financiën, scholen, sociale zaken, verenigingen, cultuur, infrastructuur (voirie, eau, déchets).
- Zij vervangen de Maire bij afwezigheid, maar niet met eigen koers.
- Vergoeding: forfaitaire indemnité, lager en schaal-gebonden (meestal ~30–40% Maire-niveau).
Gemeentesecretaris & vrijwilligerscultuur
In kleine dorpen is de Secrétaire de Mairie de draaischijf waar dossiers niet alleen voorbij komen, maar ook worden voorgesorteerd. Hij/zij:
- Bouwt vergunningdossiers op voor de Maire (PC, DP).
- Beheert de verkiezingslijsten en burgerlijke stand.
- Onderhoudt de lijn naar EPCI, prefectuur en Parijs.
- Is ambtenaar (fonctionnaire territorial of contractuel), geen politicus.
Vrijwilligerscultuur (vie associative)
Lokale Frankrijk draait op een rijk ecosysteem van bénévoles (vrijwilligers). Dorpsfeesten, bibliotheken, schoolevents, sportclubs, voedselhulp – de lijst is lang, het budget vaak kort. En hoewel de Mairie subsidies kán geven, is de Maire degene die knopen doorhakt over:
- Zalen, matériel, subsidies, logistiek, timing.
- Fondsaanvragen bij hogere lagen.
Macht op papier? Nationaal. Macht in de praktijk? De Mairie, de Maire, en de lokale machtsbalans.
Nederlanders in de gemeenteraad
EU-burgers (zoals Nederlanders en Vlamingen) mogen stemmen en zich verkiesbaar stellen voor de gemeenteraad (conseil municipal). Dit is geen theorie: het gebeurt werkelijk, vooral in dorpen met actieve verenigingen of expat-netwerken.
- Functie: Conseiller municipal = volledig stemmend raadslid.
- Niet beschikbaar: Maire of Adjoint Maire (uitvoerend gezag vereist Franse nationaliteit in vrijwel alle gevallen).
- Invloed? Verrassend groot in commissies (urbanisme, affaires scolaires, vie associative), mits u uw dossiers kent en het Frans doorstaat.
Verkiezingen
- Laatste gemeenteraadsverkiezingen: maart 2020
- Volgende gemeenteraadsverkiezingen: 2026
- Termijn: 6 jaar (mandat)
- Registratie voor EU-kiezers: jaarlijks mogelijk via de liste électorale (de Fransen moeten dit trouwens ook zelf doen).
Nederlanders in Frankrijk kunnen daarnaast ook stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen in Nederland (per brief/volmacht, via registratie). Dit loopt buiten de Mairie om.
Gemeenten: lokale trots, nationale hoofdpijn
Frankrijk telt vandaag nog altijd een dicht netwerk van kleine gemeenten – circa 35.000 (het exact aantal daalt licht door fusies, maar de versnippering blijft). In 2025 orde van grootte:
- Meer dan 20.000 gemeenten < 500 inwoners.
- ~1.241 communautés de communes / EPCI (intergemeentelijke samenwerking, kerntaken overdracht).
- ~223 communautés d’agglomération (stedelijke clusters).
Waarom? Omdat zelfs de grootste fans van de petite commune indépendante zien dat afval, water, infrastructuur en economie niet door één dorpsbureau met één trekker kan.