Om de economische groei een stimulans te geven en ook zwart werken te ontmoedigen, heeft de regering van voormalig president Sarkozy de wet op de modernisering van de Franse economie aangenomen, die onder meer voorzag in de vorming van nieuwe regels waarbij werknemers, werklozen en anderen gemakkelijker betaalde activiteiten kunnen gaan uitvoeren. Het nieuwe statuut ging onder de naam ‘auto-entrepreneur’ van start op 1 januari 2009. En op 1 januari 2016 is hij weer opgeheven. Wat ging er mis?
Herrvé Novelli, de toenmalige staatssecretaris voor het midden- en kleinbedrijf, verwachtte dat met het nieuwe systeem ten minste 400.000 nieuwe activiteiten zouden kunnen worden opgezet. Het werden er 950.000. Een groot succes dus? Nou nee, een groot deel van de aangemelde auto-entrepreneurs hadden zich gemeld onder valse voorwendselen en maakten misbruik van de genereuze regelingen, die Sarkozy voor de allerkleinste ondernemers had voorzien.
De aanmelding was revolutionair: een simpel formuliertje invullen op een door de overheid geopende website en je was in business. Geen ingewikkelde inschrijfprocedures bij één van de zes inschrijfinstanties, geen dossier inleveren in zoveel-voud. Het doel was om door middel van een stelsel van vereenvoudigde regels, bedrijfsactiviteiten die zich tot nu toe buiten het zicht van de overheid afspeelden, of die mensen niet wilden opstarten wegens al het gedoe van een bedrijfsinschrijving, op een zo simpel mogelijke manier binnen het stelsel te brengen. Het doel was mensen aan te zetten tot commerciële activiteiten en hen te ontlasten van de taaie inschrijfprocedure of om mensen aan te moedigen tot het legaliseren van wat tot nu toe zwart werd gedaan. En dat gebeurde op grote schaal, maar niet op de manier die Sarkozy had voorzien…
Twee voorbeelden van de meest gebruikte misbruikpraktijken van dit statuut:
- Iemand werkt alleen zwart. Alle inkomen is in cash en netto: geen sociale lasten en geen belastingen. Eén probleem: een zwartwerker kan zich in Frankrijk niet verzekeren tegen ziektekosten en dat is voor zwartwerkers toch wel een belemmering. Oplossing: twintig minuten van je kostbare tijd besteden aan het invullen van het internetformuliertje en je was auto-entrepreneur. Vervolgens kreeg je een basis- ziektekostenverzekering van de RSI, zonder minimum. Dus, je gaf voor €100 aan omzet per jaar op en betaalde daarover (afhankelijk van de bedrijfsactiviteit) 13% of 23% sociale lasten. Dus voor een bedrag van €13 of €23 (per jaar!) kreeg je een complete ziektekosten verzekering!
- Iemand werkte op een vast arbeidscontract voor een baas. De baas was de torenhoge sociale lasten en dure sociale voorzieningen voor werknemers zat en vond een reden voor ontslag. De werknemer werkt daar aan mee, immers direct na ontslag schreef hij zich in als auto-entrepreneur en begon hij zijn oude baas te factureren. Meestal met een flinke opslag t.a.v. zijn eerdere uurloon, immers de sociale lasten van een auto-entrepreneur waren aanzienlijk lager dan die van een werknemer. Het verschil werd vaak keurig verdeeld tussen auto-entrepreneur en opdrachtgever. Iedereen blij, behalve het stelsel van sociale voorzieningen in Frankrijk dat zware schade heeft geleden van het Sarkozy-avontuur genaamd ‘auto-entrepreneur’.
In de loop van de jaren is het slecht-doordachte plan van Sarkozy steeds verder ingeperkt, totdat uiteindelijk op 1 januari 2016 het gehele stelsel is opgeheven. Helaas leeft de naam nog voort en dat leidt tot allerlei misverstanden. Om die uit te kunnen leggen geef ik eerst even een samenvatting van bedrijfsvormen voor kleine ondernemers, zoals dat is ingevoerd per 1 januari 2016:
De Entreprise Individuelle (EI) is een in Frankrijk veel gebruikte bedrijfsvorm, die zeer vergelijkbaar is met de Nederlandse eenmanszaak. Een EI kan kiezen tussen twee verschillende regimes voor het betalen van belasting en sociale lasten. Dat is een VRIJWILLGE keuze en vereist dus enig uitzoek- en nadenkwerk, want de keuze voor één van deze regimes kan verstrekkende gevolgen hebben!
– Het Régime Réel: een normale boekhouding zoals we gewend zijn in NL; het bedrijf is TVA-plichtig;
– Het Micro-Régime: een forfaitaire aftrek van bedrijfskosten als % van de omzet (afhankelijk van de bedrijfsactiviteit), niet TVA-plichtig. Aangifte omzet via een website elk kwartaal, maar geen verplichte minimum-afdracht aan sociale lasten en belasting. Dekking van sommige sociale voorzieningen alleen boven een bepaalde omzetdrempel.
Deze laatste vorm staat ook wel bekend als ‘micro-entreprise’ en is de waarlijke opvolger voor de auto-entrepreneur. Nog altijd kan een ondernemer met een hele lage omzet tegen heel erg weinig afdracht van sociale premies een volledige basis-ziektekostenverzekering krijgen voor hem en zijn gezin, maar nu is inschrijving bij één van de inschrijfinstanties verplicht. En daar wacht een horde ambtenaren van het Centre des Formaltés des Entreprises de nieuwe ondernemers op om te controleren of ze wel echte ondernemers zijn en de zaak niet bedotten. Natuurlijk glipt er nog wel eens een zwartwerker of een voormalig werknemer doorheen, maar de micro-entreprise heeft in elk geval het grootschalige misbruik van de auto-entrepreneur teruggebracht tot acceptabele (?!) proporties.
Voor verreweg de meeste bedrijfsactiviteiten is de RSI (het Régime Sociale des Indépendants) verantwoordelijk voor de inning van sociale lasten en (sommige) belastingen van kleine ondernemers. Enkele uitzonderingen (zoals de MSA voor agrarische bedrijfsactiviteiten en CIPAV voor de pensioenpremies van bepaalde vrije beroepen) wil ik in dit stukje verder negeren.
Helaas heeft de RSI vanuit hun beperkte denkraam besloten om de beestjes niet meer bij hun officiële naam te noemen. Kijk even mee door de ogen van een RSI-ambtenaar, die ziet dat voor alle zaken waar de RSI over gaat (ziektekostenverzekering, arbeidsongeschiktheidsverzekering, pensioenvoorzieningen en nog een aantal sociale en fiscale regelingen) er geen enkel onderscheid is tussen de auto-entrepreneur en de micro-entreprise. Dus, hebben ze bij de RSI bedacht, we blijven de micro-entreprise gewoon auto-entrepreneur noemen.
Maar er is wel degelijk een groot onderscheid als het gaat om bedrijfsvoering tussen de auto-entrepreneur en de micro-entreprise:
– een auto-entrepreneur was niet opgenomen in één van de bedrijvenregisters in Frankrijk en daarmee was het buiten Frankrijk (laat ik goed formuleren, voor zover ik weet in elk geval in Nederland, mogelijk ook in andere landen) NIET erkend als een echt bedrijf. In een leveranciersrelatie kon dat vervelende consequenties hebben, de micro-entreprise is wel opgenomen in het bedrijvenregister.
– een auto-entrepreneur mocht GEEN bail commercieel (commercieel huurcontract) tekenen, de micro-entreprise wel;
– een auto-entrepreneur mocht GEEN personeel aannemen, de micro-entreprise wel (tot 5 fulltime equivalenten);
– een auto-entrepreneur mocht geen formele allianties aangaan met andere bedrijven om bv gezamenlijk te bieden op overheidscontracten, de micro-entreprise wel;
– een auto-entrepreneur kon zijn woonhuis niet beschermen tegen schuldeisers, een micro-entreprise wel.
Kortom, wat de RSI een auto-entrepreneur noemt is volgens de nieuwe regels helemaal geen auto-entrepreneur. Iedereen die nu nog auto-entrepreneur is, moet ingeschreven worden via één van de inschrijfinstanties en komt daarmee automatische in één van de bedrijvenregisters (bv. het RM of RCS) en wordt daarmee dus een micro-entreprise. Hij kan exact hetzelfde belastingregime doorzetten als hij wil, of voor de andere variant kiezen. Indien hij hetzelfde régime doorzet zal de RSI hem (onterecht!) auto-entrepreneur blijven noemen.
Eén probleem van de auto-entrepreneur is niet opgelost met de invoering van de micro-entreprise: Te veel kleine ondernemers houden bewust hun omzet (te) laag om zo in aanmerking te blijven komen voor de voordelen van het regime, zoals eenvoudige administratie, goedkope verzekering tegen ziektekosten, lage belasting en sociale premies. De stagnatie van doorstroming van piepkleine bedrijfjes naar het grotere midden- en kleinbedrijf stagneert al jaren. President Macron heeft aangekondigt dat hij hier iets aan wil doen.
Tenslotte: de omzetplafonds om voor de micro-entreprise te kunnen kiezen, luiden per 1-1-2017:
- voor verkoopactiviteiten en toeristische verhuur (excl campings en niet-geclassificeerde gîtes): € 82 200 /jaar.
- voor dienstverlening, sommige toeristische verhuur (campings en niet-geclassificeerde gîtes) en de vrije beroepen: € 33 200 /jaar
De plafonds worden berekend naar rato van het aantal maanden van het jaar, in het geval de micro-entreprise in de loop van het jaar is gestart.
