De Zorg voor Ouderen in Frankrijk: Een Complete Gids

Frankrijk staat, net als veel andere Europese landen, voor de grote uitdaging van een snel vergrijzende bevolking. De zorg en huisvesting voor senioren is een complex en regelmatig besproken onderwerp, zeker na recente schandalen die de sector hebben opgeschud.

Demografische Druk en Capaciteit

De vergrijzing zet onverminderd door. Begin 2024 telde Frankrijk

meer dan 19 miljoen mensen van 60 jaar en ouder.
Volgens de Franse statistiekdienst INSEE zal in 2040 bijna een derde van de bevolking (ongeveer 21 miljoen mensen) ouder zijn dan 60.

Deze demografische evolutie legt een enorme druk op het bestaande zorgsysteem. Er is een aanhoudend tekort aan plaatsen in zorginstellingen, met name in de zuidelijke regio’s en de regio Parijs. Rapporten van de Franse Rekenkamer (Cour des Comptes) hebben herhaaldelijk gewezen op het gebrek aan middelen en personeelstekorten.

Recente schandalen hebben geleid tot een roep om meer transparantie en strengere controles op de kwaliteit en de ethiek binnen de commerciële ouderenzorg.

De Weg naar Zorg: Diagnose en Begeleiding

Voordat men in aanmerking komt voor financiële steun of een plek in een zorginstelling, is er een officieel traject. De huisarts (médecin traitant) speelt hierin vaak de eerste, signalerende rol.

• De GIR-classificatie: De mate van zorgafhankelijkheid wordt vastgesteld via de zogenaamde AGGIR-schaal (Autonomie Gérontologie Groupes Iso-Ressources). Een medisch-sociaal team van het departement evalueert de oudere en deelt deze in in een GIR-groep (Groupe Iso-Ressources) van 1 (zeer zwaar zorgafhankelijk) tot 6 (volledig zelfstandig). Alleen personen in GIR 1 t/m 4 hebben recht op de belangrijke APA-toelage.
• CLIC – Het lokale informatiepunt: Voor praktische hulp en begeleiding kunnen ouderen en hun familie gratis terecht bij een CLIC (Centre Local d’Information et de Coordination). Deze lokale loketten zijn het centrale aanspreekpunt voor informatie over alle beschikbare zorg, hulp bij het aanvragen van toelages en het vinden van de juiste instelling.

Woonvormen en Alternatieven

Hoewel de focus vaak op tehuizen ligt, is het beleid gericht op zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen (maintien à domicile). Er is een breed scala aan opties.

Thuiszorg en Ondersteuning

Via de APA à domicile kan diverse hulp aan huis worden gefinancierd, zoals hulp bij persoonlijke verzorging, maaltijdbezorging, schoonmaak en personenalarmering (téléassistance). Daarnaast is er toenemende aandacht voor mantelzorgers (aidants familiaux), die onder bepaalde voorwaarden recht hebben op zorgverlof (congé de proche aidant) en gebruik kunnen maken van respijtzorg, zoals dagopvang (accueil de jour) voor hun naaste.

Zelfstandig Wonen met Service

• Résidences autonomie: Wooncomplexen voor zelfstandige ouderen met collectieve diensten maar zonder medische zorg.
• Résidences services seniors: Particuliere, luxere complexen met een breed scala aan diensten à la carte.

Volledige Zorg en Verblijf

• EHPAD (Établissement d’Hébergement pour Personnes Âgées Dépendantes): Het gemedicaliseerde verpleeghuis voor ouderen die intensieve zorg nodig hebben. De gemiddelde kosten liggen rond de € 2.400 per maand.
• Hébergement temporaire: De mogelijkheid voor een tijdelijk verblijf in een EHPAD, bijvoorbeeld om te herstellen na een ziekenhuisopname of om de mantelzorger te ontlasten.

Financiële Ondersteuning

Gezien de hoge kosten (het gemiddelde pensioen is ca. € 1.400 netto) zijn er diverse financiële regelingen beschikbaar.

• De APA (Allocation Personnalisée d’Autonomie): De belangrijkste toelage voor 60-plussers in GIR 1 t/m 4, om thuiszorg of een deel van de zorgkosten in een EHPAD te dekken. De hoogte is afhankelijk van inkomen en zorgbehoefte.
• De ASH (Aide Sociale à l’Hébergement): Als pensioen, eigen middelen en de APA niet volstaan, kan deze sociale bijstand van het departement de verblijfskosten aanvullen. Let op: de ASH is vaak verhaalbaar op de erfenis of op de kinderen (indien zij onderhoudsplichtig zijn en voldoende inkomen hebben).
• Woonkostentoeslag (APL/ALS): Afhankelijk van hun inkomen kunnen ouderen in een EHPAD of résidence autonomie ook in aanmerking komen voor een algemene woonkostentoeslag.

Fiscale Aftrek voor Kinderen

Kinderen met een onderhoudsplicht (obligation alimentaire) kunnen de kosten die zij maken voor hun ouders aftrekken van hun belastbaar inkomen. Als een ouder van 75+ met een zeer laag inkomen bij een kind inwoont, mag voor de aangifte over 2024 een vast bedrag van € 3.968 worden afgetrokken.

Kwaliteit en Inspraak: De Rechten van Bewoners

Om de kwaliteit te waarborgen en bewoners een stem te geven, is elke EHPAD wettelijk verplicht een Conseil de la Vie Sociale (CVS) te hebben. In deze ‘Sociale Raad’ zitten vertegenwoordigers van bewoners, families en personeel. Zij hebben inspraak in alle aspecten van het dagelijks leven, van het eten tot de activiteiten, en fungeren als een belangrijk orgaan voor toezicht en medezeggenschap.

Nuttige Informatiebronnen

1. Pour-les-personnes-agees.gouv.fr: Het officiële nationale portaal om zorginstellingen te vergelijken en informatie te vinden.
2. Service-public.fr: De algemene overheidswebsite met details over alle regelingen.
3. ViaTrajectoire.fr: Een online platform om een zorgaanvraag voor een EHPAD in te dienen.