De transformatie van een Franse schuur tot een woning is de droom van menigeen. Het authentieke karakter van een schuur, de mogelijkheid om iedere denkbare plattegrond in het casco te realiseren, een prachtige ligging en een lage aankoopprijs maken een schuur vaak tot een aantrekkelijk object. Een paar tips voor de schuurverbouwing.
Is een verbouwing tot woning toegestaan?
Alvorens een schuur te kopen is het raadzaam na te gaan of deze tot woning mag worden verbouwd. Dit is eenvoudig vast te stellen door bij de gemeente het formulier voor een Cerficat d’urbanisme (CU) in te dienen met de vraag of een bestemmingswijzing is toegestaan. De gemeente hoort uiterlijk binnen één maand te laten weten of dit mogelijk is en zo ja, onder welke voorwaarden.
Een bestemmingswijziging wordt geweigerd, wanneer deze strijdig is met het bestemmingsplan (Plan local d’urbanisme). Wanneer de schuur geïsoleerd ligt, komt het voor dat de gemeente instemt met een bestemmingswijzing op voorwaarde dat de eigenaar de kosten voor de aanleg van de nutsvoorzieningen (water, riool, elektriciteit en telefoon/internet) voor zijn rekening neemt. Let op: dit geldt niet alleen voor de aanleg op het eigen perceel, maar meestal ook -en dat kan een enorme kostenpost worden- voor de aanleg van het leidingwerk op de openbare weg.
Wanneer binnen een straal van 400 meter geen brandkraan, waterbassin (120 m3) of anderszins open water voor handen is, is het niet ondenkbeeldig dat de gemeente tevens bepaalt dat de aanlegkosten van een brandvoorziening ook ten laste van de toekomstige schuureigenaar komen.
Overigens is het verstandig om zo nauwkeurig mogelijk in het CU-formulier aan te geven wat de plannen met de schuur (bijvoorbeeld een aanbouw) en de inrichting van het terrein (m.n. de toegang tot de openbare weg, de aanleg van een zwembad, bouw van een garage) zijn: hoe nauwkeuriger de ingediende plannen zijn, hoe beter de gemeente kan aangeven of dit in beginsel bij de bouwaanvraag kan worden gehonoreerd. Voor zo’n uitgebreide CU-aanvraag geldt voor de gemeente een maximale reactietermijn van twee maanden.
Een schuur moet blijven ogen als een schuur
Wanneer een schuur een woonbestemming krijgt én de draagconstructie of de gevels worden gewijzigd, dan is in Frankrijk een bouwvergunning vereist. In de Morvan, maar naar ik aanneem geldt dit voor de meeste regio’s, is het uitgangspunt bij de vergunningverlening dat het karakter van de schuur moet worden gerespecteerd. Men mag in de regel de bestemming van een schuur weliswaar wijzigen in een woonbestemming, maar het pand mag niet ogen als een woonhuis. Dus geen dakkapellen, vensters met roedes, een traditionele voordeur enz. Een schuur moet eruit blijven zien als een schuur en zijn authentieke en cultuurhistorische waarde blijven behouden.
Gevelopeningen van een schuur
Schuren zijn in de regel opgetrokken uit natuurstenen (graniet, zandstenen) met een dak voorzien van leien of dakpannen. Kenmerkend voor een schuur zijn de grote gevelopeningen van de staldeuren en de toegang tot de hooizolder. Deze openingen zijn meestal omkaderd door grote natuursteenblokken in een patroon, een willekeurig verband of in rechte stapeling, met aan de bovenzijde een natuurstenen of houten latei.
Wanneer de luikdeuren open staan ziet men een robuust gebouw met grote, zwarte gaten. Het is dit beeld dat bij een schuurverbouwing in tact moet blijven.
Dit kan worden bewerkstelligd door glaswanden in de gevelopeningen te plaatsen met een minimaal kozijn. Een voorbeeld van zo’n glaswand is de galandage. Dit is in Frankrijk een gangbare schuifpui die geheel in een dubbele wand verdwijnt, waardoor kozijnstijlen ontbreken en alleen een groot glasvlak zichtbaar is.
Glas geeft van buitenaf gezien een zwarte, donkere uitstraling, die vergelijkbaar is met het zwarte gat van de openstaande staldeur. Door het kozijn donkergrijs te lakken (bijvoorbeeld gris graphite met kleurcode RAL 7024) blijft dit beeld onaangetast.
Het holle gateneffect kan verder worden versterkt door het kozijn ver naar achteren te plaatsen, zodat deze in één lijn staat met de binnenzijde van de wand. Bij de gangbare muurdikte van 60 cm. ontstaat dan een neggediepte van ongeveer 50 cm.
Ook moet worden bekeken of de bestaande stal- en luikdeuren in het gevelontwerp kunnen worden ingepast. Probeer daarbij de naturel uitstraling van de deuren te handhaven, dus zonodig met een transparante beits aflakken.
Plattegrond
Bij een schuurverbouwing vormen de bestaande gevelopeningen het uitgangspunt voor de plattegrond. Voor het zicht naar buiten en de daglichtoetreding wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de oorspronkelijke openingen. Meestal zijn extra ramen nodig om aangename verblijfsruimtes te creëren. Ook daarvoor geldt dat een manshoge opening -vergelijkbaar met een deuropening- de voorkeur heeft. Dubbel openslaande ramen met roedes passen niet in de schuurarchitectuur.
Een bijzonder element is natuurlijk de hoge staldeur die over meerdere verdiepingslagen loopt. Hoe deze in te passen in de plattegrond? Om te voorkomen dat een verdiepingsvloer achter de ramen zichtbaar is, wordt meestal gekozen voor een vide in de eerste etagevloer. Op de begane grond een woonkeuken en op de eerste etage een werkruimte met een trap die de bovenverdieping ontsluit, is een prachtige oplossing wanneer de staldeur op het zuiden of westen is georiënteerd. Bij een situering op het noorden of het oosten ligt het meer voor de hand om deze ruimte te gebruiken als entreehal met een trap naar de eerste etage.
De glasinvulling van de hoge staldeur is een aandachtspunt. In de Morvan is niet iedere kozijnvorm toegestaan. Onderstaande afbeeldingen geven aan naar welke oplossingen de voorkeur uitgaat.
Uit: Habiter en Morvan, een uitgave van Parc naturel régional du Morvan, waarin de architectonische principes worden uiteengezet die worden gehanteerd bij de welstandtoetsing.
Thermische isolatie-eisen
De energieprestatie-eisen voor gebouwen zijn in Frankrijk de laatste decennia stapsgewijs opgeschroefd. De laatste regeling voor nieuwbouwwoningen dateert van 2012 en staat dan ook bekend onder RT 2012. Ten aanzien van isolatie, luchtdichtheid, glas etc. stelt de RT 2012-regelgeving stringente eisen aan nieuwbouwwoningen. Een schuur die mag worden verbouwd tot woning, is echter geen nieuwbouw, maar wordt voor de energieprestatievoorschriften aangemerkt als een bestaande woning.
Bij renovatie van bestaande woningen gelden de energieprestatie-eisen van RT Existant. De belangrijkste voorschriften van RT Existant hebben betrekking op de thermische isolatie-eisen van de schil, die worden uitgedrukt in een Rc-waarde (m²K/W). Voor de Rc-waarde geldt: hoe hoger de waarde, hoe beter er wordt geïsoleerd.
Met uitzondering van de departementen aan de Middellandse Zee gelden (voor panden gelegen op een hoogte van minder dan 800 m.) in Frankrijk de volgende minimumwaarden in geval van na-isolatie van bestaande woningen:
-
buitenmuren en daken met een hellingshoek > 60 graden: 2,3;
-
muren grenzend aan een niet-verwarmde ruimte (bijvoorbeeld een garage): 2;
-
platte daken: 2,5;
-
daken met een hellingshoek < 60 graden: 4;
-
een vloer van een loze zolderruimte: 4,5;
-
een begane grondvloer: 2.
Overigens komt RT 2012 bij een schuurverbouwing weer in beeld, wanneer men kiest voor een aanbouw met 50 m² of meer woonoppervlak. In dat geval zijn de isolatie-eisen van RT 2012 geheel of gedeeltelijk van toepassing. Laat het plan dat toe, dan is er ook alle aanleiding om te kiezen voor een kleinere aanbouw vanwege de administratieve rompslomp en meerkosten van de RT 2012-voorschriften bij een aanbouw van 50 m² of meer.
Beslis niet lichtvaardig over een schuurverbouwing
De transformatie van een schuur tot woning spreekt weliswaar tot veler verbeelding, maar er mag niet lichtvaardig over worden gedacht. Wanneer men een schuur zelf tot woonhuis wil verbouwen vereist dit een brede bouwkundige kennis, heel veel vrije tijd en een ruim budget. De ervaring leert dat een beperkte doe-het-zelf-ervaring in Nederland en vier vakantieweken per jaar in de meeste gevallen leiden tot een vroegtijdig einde van het project.
Martin Smit, architect in de Morvan
Naschrift Rob van der Meulen:
Op het forum van deze website werd in mei 2018 nog een praktijkcase behandeld waar de aansluiting van een wat geïsoleerd staande grange op de openbare nutsvoorzieningen ter sprake kwam. Wanneer het tegenzit loop je tegen extra kosten op van €20.000 tot wel € 80.000.
