Overlijden in Frankrijk

• Gemeentehuis
• Trouwen
• Aangifte van geboorte, kinderbijslag
• Kinderopvang
• Begraven of cremeren
• Woordenlijst

Bij overlijden moet de plaatselijke huisarts de dood vaststellen en een certificat de décès opmaken, waarmee men binnen 24 uur na het overlijden aangifte moet doen op het gemeentehuis van de gemeente waar het overlijden heeft plaatsgevonden; zon- en feestdagen worden daarbij niet meegeteld. Paspoort of identiteitskaart en trouwboekje moeten worden overgelegd, waarna men in het bezit komt van kopieën van de akte van overlijden en de toestemming tot begraven of cremeren. In de meeste gevallen is dit het werk van de uitvaartondernemer, maar men mag het ook zelf doen.

Vond het overlijden plaats in een ziekenhuis, dan komt de verklaring van de dienstdoende arts en bij sterfgevallen als gevolg van bijvoorbeeld een verkeersongeval zal de officier van justitie (le procureur de la République) de overlijdensverklaring afgeven. Wettelijk is het verplicht de overledene binnen zes dagen te begraven of te cremeren (zon- en feestdagen niet meegeteld).

In Frankrijk is het hebben van een uitvaartverzekering nog niet heel erg ingeburgerd. Mensen die de kosten van de begrafenis niet willen laten drukken op de nabestaanden en ook zelf willen bepalen in welke streek hun laatste rustplaats zal zijn, kunnen dat zelf bij leven al regelen. Wie bij leven de zaken wil regelen, zorgt dan voor het afsluiten van een uitvaartverzekering en voor de aankoop van een concessie, een plaatsje op een  begraafplaats (cimétière). Het gaat hierbij alleen om de plaats; zaken als graf, tombe en andere uiterlijke herinneringstekens moeten dan nog worden uitgevoerd en betaald. Is er geen uitvaartverzekering en staat er genoeg saldo op de rekening van de overledene, dan mag de uitvaartondernemer tot 5000 euro aan facturen indienen bij de bank. Voor het indienen van de factuur moet dan wel eerst een offerte zijn getekend door een van de nabestaanden.

Er zijn vier mogelijkheden voor een graf: een tijdelijke concessie voor hoogstens vijftien jaar (nogal wat gemeenten met plaatsruimtegebrek houden het op tien jaar), een concessie voor dertig jaar, een voor vijftig jaar en een eeuwigdurende (in Parijs is dat niet mogelijk, behalve op Père-Lachaise). De termijn van betalen gaat in op de datum van de aankoop van de concessie, dus niet pas bij overlijden. In principe is een concessie in elke gemeente te koop, maar er zijn burgemeesters die hun begraafplaats reserveren voor plaatsgenoten. Na afloop van de ‘huurperiode’ is een concessie binnen twee jaar weer te verlengen (tegen de dan geldende prijzen); bij overschrijding van deze termijn vervallen de rechten van de aankoop en wordt geen geld gerestitueerd, noch van de huur, noch van inmiddels aangebrachte werken. Gemeentebesturen melden niet dat een concessie verloopt, je moet dat zelf in de gaten houden. Alleen op graftombes die eeuwigdurend zijn, mogen bouwwerken worden aangebracht en op de familie rust de plicht deze tombes te onderhouden.

De meest gebruikte afmeting van een concessie is 2 m² bij de diepte waarvan rekening kan worden gehouden met het plaatsen van meer kisten. Voorbeeld van de kosten: in Parijs kost een eeuwigdurend graf circa € 8000 en € 700 voor een concessie van tien jaar. In kleinere steden en dorpen zijn deze prijzen lager. De prijsverschillen zijn echter groot en sommige gemeenten hanteren naast het vierkantemetertarief ook nog een tarief voor het beschikbare aantal plaatsen in het graf.

De burgemeester verleent toestemming om een stoffelijk overschot te laten cremeren als hij beschikt over een wilsverklaring van de overledene of van de gemachtigde die bevoegd is de uitvaart te regelen, meestal degene die de overlijdensakte heeft getekend. De afwikkeling van de begrafenis of de crematie moet worden overgelaten aan de begrafenisonderneming, les pompes funèbres, bij wie via een Convention Obsèques de kosten van transport, crematie en dergelijke van tevoren te verzekeren zijn. Uit onderzoek is gebleken dat vooral begrafenisondernemers op het platteland nogal onzorgvuldig met de regelgeving omgingen. De grootste onregelmatigheid was het ontbreken van duidelijke prijzen voor de geleverde diensten of de materialen, zoals kisten. Sinds 2012 is het echter verplicht met offertes te werken waarop duidelijk is aangegeven welke zaken verplicht zijn en wat facultatief is.

Minder begrafenissen, meer crematies

Bij gelegenheid van La Toussaint (Allerheiligen op 1 november) waarbij de Franse begraafplaatsen door nabestaanden worden bedolven onder chrysanten is onderzocht hoe de Franse voorkeuren liggen rond begraven of cremeren. Nu zegt 44% van de bevolking van 40 jaar en ouder dat zij zal kiezen voor een crematie, 37,5% wil liever begraven worden en de overige ondervraagden geven geen antwoord. De groei van het aantal voorstanders van crematie is spectaculair: in 1979 was het percentage voorstanders van crematie nog 1, 21 in 2001 en 28 in 2007. Het onderzoek is gedaan in opdracht van de uitvaartondernemingen, verenigd in de Chambre syndicale nationale de l’art funéraire (CSNAF). De crematie vindt vooral voorstanders bij jeugdigen, de minder religieuzen en bij mensen die al eens een crematie hebben bijgewoond. Zij menen bovendien dat een crematie minder ‘overlast’ bezorgt aan de nabestaanden, uit ecologische overwegingen te prefereren valt en ook nog eens goedkoper is dan een teraardebestelling. De Fransen die de voorkeur geven aan een begrafenis doen dat uit religieuze overwegingen en op grond van familietraditie. Zo is 68% van de mensen boven de 80 jaar nog voorstander van een traditionele teraardebestelling of bijzetting in een familiegraf. Lees meer: cremeren – begraven – uitvaart

Gemiddelde kosten voor een uitvaart

in Frankrijk zijn de kosten voor een begrafenis  €3200 (bloemen, rouwkaarten en grafsteen niet meegerekend), €2800 voor een crematie. Meer gedetailleerde informatie is te vinden op de website van L’Association Française d’Information Funéraire (AFIF), een onafhankelijke organisatie die gratis adviezen verstrekt. De uitvaartverzorgers vinden dat zij goedkoper zouden kunnen werken als zij minder BTW in rekening kunnen brengen. Bovendien kent Frankrijk de merkwaardigheid dat twee verschillende tarieven worden gehanteerd: 10% voor het transport van een stoffelijk overschot en 20% voor de overige diensten (het delven van een graf, crematies).

Frankrijk is zo ongeveer het laatste Europese land dat regels heeft opgesteld voor hoe men om moet  gaan met de as van gecremeerden. Na de crematie  zijn er diverse bestemmingen voor de as:  de urnen mogen worden begraven of bijgeplaatst in een familiegraf of colombarium op een begraafplaats, uitgestrooid in een jardin des souvenirs op de begraafplaats, in de vrije natuur of op zee. De overledene moet bij voorkeur deze vormen wel in een testament hebben bepaald en de burgemeester moet in kennis zijn gesteld.

Algemene informatie is te vinden op de site van de Fédération Française de Crémation.

Uit de weblogs

Les funerailles

Als je in 2,5 jaar tijd 3 begrafenissen moet meemaken en waarbij het inwoneraantal van het dorp met 40% is gedaald is dat toch vreemd. 40% is veel in een dorp met 12 inwoners. Het lieu-dit (gehucht) waarin wij wonen zijn 3 geliefde bewoners overleden en dat doet pijn. De eerste was een vrouw van 38 jaar, zo jong nog, Aude was haar naam, moeder van 2 jonge kinderen, zeer goed opgeleid in Parijs en een zeer grote kennissenkring, vandaar ook het gigantische aantal bezoekers op de begrafenis. Welgeteld 1045 waren er in en rondom de kerk in het nabijgelegen dorp. Wijzelf hebben geen kerk. Het is apart om dit mee te maken. Je weet dat ze populair was, zo ook haar ouders die wijd en zijd bekend zijn in de directe omgeving. En dan mijn lieve buurman Patrick 55 jaar, een buur waar je altijd binnen kon lopen voor een praatje of voor een advies of voor je hout voorraad aan te vullen. In de periode dat hij ziek werd, heb ik een portretfoto van zijn vrouw en hem gemaakt. In de maand voor dat hij overleed heb ik ze die gegeven. Hijzelf herkende zichzelf niet en vond het afschuwelijk, maar zijn vrouw was er blij mee. De foto siert nu nog steeds de schoorsteen. Zijn collega’s uit Parijs, kwamen in groten getale aanrijden in hun auto’s van de SNCF. Zeker 600 belangstellenden. Ik mis hem erg, want hij gaf je het gevoel Frans te zijn en dat is fijn.

Lees verder op de weblog van Oh!… France, Mon amour …

Overlijdensrisicoverzekering

Een manier om je te verzekeren is het afsluiten van een prestation d’obsèques à l’avance. Hierbij stort de klant een bedrag in een fonds dat in beheer is bij de uitvaartondernemer in samenwerking met een verzekeringsmaatschappij. Sinds 2009 moet rente worden vergoed ter hoogte van ten minste de wettelijke rente (nu 3,79%.) Doel ervan is te vermijden dat het kapitaal te laag wordt om de lagere begrafenis te kunnen betalen zoals voorzien is in het contract. Er wordt in het contract heel nauwkeurig vastgelegd wat er voor dit verzekerde bedrag wordt geleverd. Het is voor een verzekerde te allen tijde mogelijk om veranderingen aan te brengen. Er wordt ook vastgelegd of aan de nabestaanden een meerprijs gevraagd mag worden of dat er een te veel betaald bedrag mag worden terug uitgekeerd. De uitvoerende uitvaartondernemer moet gedetailleerd aan de nabestaanden factureren. Een andere vorm is de capital ou d’épargne en prévision d’obsèques, een kapitaal- of spaarrekening ter hoogte van de offerte van de uitvaartondernemer. De rol van de uitvaartondernemer beperkt zich tot het binden van een verzekerde aan een verzekeraar, die het gespaarde bedrag na het overlijden met  rente aan de uitvaartondernemer uitkeert. Mocht het gespaarde bedrag niet toereikend zijn, dan wordt het uitgekeerd aan de erven, van wie er een zich dan met de kosten van de uitvaart moet belasten.

Condoleancebrief
Enkele voorbeelden van korte betuigingen van medeleven:

• • Famille Jansen vous prie de bien vouloir accepter ses très vives et sincères condoléances.

• • Monsieur et Madame Jansen vous prient de recevoir leurs très sincères condoléances et l’expression de leur profonde sympathie.

• • Prenant part à votre douleur, nous vous présentons nos sincères condoléances.

• • Nous partageons votre peine en ce moment de deuil. Mes condoléances, à vous et à votre famille.

• • Je m’associe pleinement à votre chagrin et suis prêt à vous revoir dès que vous le souhaiterez.

• • Nous vous prions d’accepter notre respectueuse sympathie.

• • Soyez assurés de notre chaleureuse sympathie et de notre indéfectible amitié.

• Nous voudrions vous apporter un peu de réconfort mais, aujourd’hui, les mots nous manquent. Recevez toute notre tendresse.

Andere gebruiken:

Anders dan in Nederland is het in Frankrijk verplicht om van de diensten van een uitvaartondernemer  gebruik te maken. Deze verplichte diensten beperken zich tot het vervoer van de overledene  in een speciaal uitgerust voertuig en het leveren van dragers, en bij cremeren het verstrekken van de urn. Alle andere diensten zijn facultatief en mogen de nabestaanden zelf verzorgen. Een kist mag bijvoorbeeld zelf gemaakt worden, als hij maar aan de wettelijke voorschriften voldoet

Het is in Frankrijk toegestaan om een overledene te behandelen met een conserveringsmiddel (een formaline-oplossing.) Deze praktijk wordt thanatopraxie, soins de conservation,  soins somatiques, présentation, art restauratif, formolisation genoemd; het lijk kan dan zonder koeling acht à tien dagen houdbaar blijven. De uitvaartondernemer zal op het afnemen van deze dienst bijna altijd aandringen. Het is echter kostbaar en niet verplicht.

Ervaringen van een Nederlandse uitvaartverzorgster in Frankrijk

In Frankrijk zijn de gebruiken en gewoonten van het begraven of cremeren nogal verschillend met de wat meer creatieve en vooral ook meer empathische manieren van afscheid nemen. In Frankrijk was een Nederlandse uitvaartverzorgster werkzaam, die haar werk doet in de Tarn en de departementen daar omheen. Hieronder geeft zij – Marietta Kenkel – enige algemene informatie over de regelgeving en de financiële aspecten. Lees meer…

Een lid van het forum Wonen en leven in Frankrijk op deze website heeft een checklist gemaakt van zaken die door nabestaanden te doen zijn bij het overlijden van een in Frankrijk wonende Nederlander.

Regelingen in geval van overlijden in Frankrijk