Nieuwe ramen plaatsen

Het plaatsen van nieuwe ramen in een oud huis is in Frankrijk veel eenvoudiger dan in Nederland, want de kozijnen zijn niet ingemetseld, maar ingezet in de gemetselde raamnissen.

1.  De manieren van plaatsing
Men spreekt in Frankrijk over
        pose en applique, 
                 pose en feuillure  
                          pose en tunnel. 
In oude huizen is pose en feuillure, dus in een reces in de muur, het meest gebruikelijk.
De volgende afbeeldingen geven een horizontale doorsnede door muur, kozijn en raam weer, voor de benoeming van de onderdelen zie afb. 11 t/m 13.
Pose en applique wordt bijna uitsluitend toegepast wanneer er ook een binnenisolatie aangebracht wordt:

2.  Afmetingen bepalen, raammaat kiezen
Bij de bouwmarkten en de gespecialiseerde vakhandel zijn ramen in alle mogelijke houtsoorten, maar ook in kunststof en metaal te vinden. Er bestaan tal van afmetingen, en wonder boven wonder passen die vaak ook in oude huizen. Als het echt niet past kan men voor maatwerk kiezen of de ramen met behulp van opvulprofielen passend maken. Deze profielen heten in het Frans des alèses.
Dus eerst de muurnissen opmeten. In een oud huis komt het vaak voor dat raamopeningen niet exact haaks en verticaal zijn. De bestaande opening moet men daarom nauwkeurig opmeten. De meest doelmatige methode hiervoor is:

• meet de breedte B op verschillende hoogtes 
• meet de hoogte H op verschillende plaatsen
• controleer de diagonalen.

Als de maten van de diagonalen enigszins overeenkomen kunt u het raam kiezen waarvan de buitenmaten gelijk of kleiner dan de kleinste gemeten breedte en hoogte zijn. Als de diagonalen verschillend zijn zou ik eerst een haakse mal van hardboard of iets dergelijks maken en hiermee de afmetingen controleren.
Het haaks maken van een niet-haakse raamopening is erg moeilijk en vanwege het risico op onherstelbare beschadigingen eigenlijk alleen door een vakman te doen. Ik heb het nog niet gedaan.

3.  De plaatsing
Men plaatst het kozijn in de muuropening en stelt het met wiggen of klosjes. De verticale stand (rechts/links en binnen/buiten) wordt met de waterpas gecontroleerd. Om de haaksheid te garanderen controleert u de diagonalen. Ik zet het liefst de ramen in en controleer de goede sluiting; hiervoor bestaan stelplaatjes (cales de jeux) die of bij levering op de ramen bevestigd zijn of los meegeleverd worden. Dan verankert u het kozijn volgens een van de hieronder afge-beelde methodes in de muur. Voor dit fixeren van het kozijn in de muuropening bestaan meerdere hulpmiddelen. Ik licht het gebruik van de twee meest gebruikelijke toe aan de hand van plaatsing en feuillure.

En nu het plaatsen van een raam waarvan het kozijn door des alèses verbreedt is. Deze zijn bij de leverancier van de ramen verkrijgbaar, aangepast aan het kozijnprofiel, en meestal in twee verschillende breedtes, bijv. 25 en 50mm. Deze verbredingslijsten worden aan weerskanten van het kozijn geschroefd. Men kan overigens ook de hoogte van een kozijn met behulp van een alèse aanpassen.

Men kiest de ligging van de bevestigingspunten (pattes of pluggen) bij voorkeur in de buurt van de scharnieren, en met een maximale onderlinge afstand van ca.50cm. Om de holte rond de pattes à sceller met specie op te kunnen vullen moet men natuurlijk de nodige ruimte hebben; of aan de voorkant (zie de stippellijnen in afb. 11 en 13) of aan de boven-kant. In deze  openingen moet men de specie in kleine porties met een passend stukje hout goed induwen en steeds weer aandrukken. De kieren tussen kozijn en muur worden met Polyurethaanschuim (PUR) of een ander elastisch afdichtmateriaal opgevuld en dan met kalkspecie afgewerkt. Ook hier werkt men stukjes bij beetjes.

Er bestaat, behalve de drie beschreven manieren van plaatsing na verwijdering van het oude kozijn, ook La pose en rénovation sur bâti existant, dus het plaatsen van het nieuwe kozijn op het oude. Het gaat misschien een beetje sneller en veroorzaakt een beetje minder overlast. Maar ik vind deze methode, afgezien van de daardoor plaatsvindende verkleining van het raam, prutswerk en het resultaat spuuglelijk. 
Wie dat toch wil doen vindt op de websites van de leveranciers een instructievideo.

5.  Kunststoframen
De hierboven beschreven werkwijze heb ik bij houten ramen toegepast, maar deze geldt in principe ook voor kunst-stoframen. Met kunststoframen en -deuren heb ik echter geen ervaring, maar in een Frankrijk-gerelateerd forum  heeft Jos Oskam (Jos le Conseiller) de volgende gefundeerde toelichting gegeven:

Kunststof als constructiemateriaal voor ramen heeft een aantal specifieke eigenschappen waarmee in het gebruik terdege rekening moet worden gehouden. Bij de topklasse kunststof kozijnen wordt gebruik gemaakt van inwendige verstevigingen in de vorm van metaalprofielen. In de standaard “huis tuin en keuken kwaliteit” kunststof kozijnen is dat niet het geval en dat heeft zo zijn consequenties:

• Allereerst is daar het verschijnsel kruip. Kunststof kozijnen moeten zeer zorgvuldig worden gemonteerd. Staan ze bijvoorbeeld onder spanning of zitten de verankeringen aan de muur té ver van scharnieren of sluitingen vandaan, dan kunnen ze langzaam maar zeker blijvend vervormen en op den duur niet meer plezierig werken. Je krijgt dan van die “kraak piep knerp” geluiden bij het openen en sluiten.
• Omdat kunststof minder sterk is dan hout of metaal moeten de kozijnen dikker worden geconstrueerd. Ze maken dan al snel een wat “lompe” indruk in vergelijking met houten of metalen kozijnen. Zéker als het ramen met vakverdeling (“petits bois”) betreft. Zelfs als ze in hout-imitatie worden uitgevoerd herken je ze op een kilometer afstand. Om die reden is het ook vrijwel onmogelijk kunststof kozijnen te gebruiken als je in een “site classé” zit waar je toestemming van de Architecte de Batiments de France moet hebben.
• Als je eens de pech hebt om een kunststof kozijn te beschadigen, bijvoorbeeld een raam- of deurkozijn schampt, kraakt of laat openwaaien, dan kan reparatie een serieus probleem vormen. Soms moet iemand van leverancier of fabrikant langskomen met speciale harsen en toestanden, soms kan het gewoon niet en moet het kozijn worden vervangen. Bij houten kozijnen speelt dit probleem in veel mindere mate, die zijn met enige creativiteit vrijwel altijd netjes te repareren.
• In aanvulling op het bovenstaande verdient het aanbeveling niet domweg voor het allergoedkoopste kozijn te kiezen, maar terdege te kijken naar de mechanische sterkte, afwerking en kwaliteit, en de mogelijke nazorg van fabrikant of leverancier. Ik hoor positieve berichten over Tryba hoewel ik daar zelf geen ervaring mee heb.
• Last but not least is er natuurlijk het esthetische aspect. Persoonlijk vind ik die standaard kunststof kozijnen hooguit acceptabel in die typisch FR nieuwbouwhuizen die ze hier in de buurt “champignon” noemen. In oude gebouwen vind ik dergelijke kozijnen ronduit afschuwelijk en mogen ze wat mij betreft verboden worden.

Met dank aan Jos Oskam voor zijn toestemming tot publicatie.

6.  Aluminium ramen
Echte aluminium ramen bestaan haast niet meer, want aluminium heeft een eersteklas warmtegeleiding, vormt daardoor een koudebrug (pont thermique) en maakt daardoor het effect van dubbele beglazing teniet. Tegenwoordig bestaan ‘aluminium ramen’ uit een draagstructuur van hout en/of kunststof die met aluminiumprofielen bekleed is. U hebt dan het aanzien van aluminium en de voordelen van hout.

7.  Leveranciers van ramen
Ik heb mijn ramen bij Lapeyre gekocht. Zij hebben verschillende kwaliteiten (van pin tot chêne classique) en prijzen, en zij maken ook tegen redelijke prijzen op maat. Kijk ook bij je lokale brico.
Meer exclusieve modellen zijn bij ARBOR te vinden.

Link:
SystèmeD heeft in 2016 een nieuwsletter over het vervangen van ramen gepubliceerd.