Dubbel glas

Het nut van dubbele beglazing staat buiten kijf. Want na dak en muren staan ramen en deuren op de derde plaats bij de oorzaken van warmteverliezen van een huis. Enkel beglaasde en slecht sluitende ramen zijn vaak zelfs de eerste oorzaak van warmteverliezen. Maar er kleven ook technische en esthetische bezwaren aan dubbele beglazing.

Dubbele beglazing is zwaarder dan enkel glas en kan daarom meestal niet in de bestaande zwakke ramen geplaatst worden. Niet alleen de ramen maar ook de kozijnen en het hang- en sluitwerk moeten zwaarder uitgevoerd worden. En dat ziet vaak lelijk uit en vloekt bij de stijl van traditionele huizen.

Overigens, wat niet algemeen bekend is: traditionele ramen met sporten zijn veel lichter dan ramen met grote niet onderverdeelde ruiten, want de dikte van een ruit moet vanwege de stijfheid evenredig aan de diagonale toenemen. Ik wil het niet over de precieze relatie tussen raamdiagonalen en glasdikte hebben, hier bestaan formules voor die in tabellen verwerkt zijn die iedere glashandel hanteert, of die de glazenzetter gevoelsmatig toepast.

Maar nu de problemen bij traditionele Franse huizen. Gelukkig gaan de Fransen nu ook met hun architectonisch erf-goed, le patrimoine, zorgvuldiger om dan dertig of veertig jaar geleden en tonen meer respect voor traditie en originaliteit. Er zijn sinds een paar jaren fabrieksmatig gemaakte houten ramen verkrijgbaar, die van dubbelglas voorzien zijn en waarop nep-roedes aangebracht zijn. Deze constructies zien er vanaf drie meter afstand erg authentiek uit. Ondermeer te vinden in de catalogus van Lapeyre. Wie de best mogelijke warmtewering wil hebben kiest dus voor industrieel gemaakte ramen met een grote dubbele ruit en ingeklikte sporten (petits bois à cliquer). Deze zijn in vele standaardafmetingen uit voorraad leverbaar, op maat kost niet veel meer en de levertijden hiervan zijn in de order-grootte van 1 à 3 weken. Let op: er bestaan verschillende soorten dubbelglas. De verschillen liggen in de diktes van glas en luchtspleet en eventuele bijzondere voorzieningen voor geluidsdemping en inbraakpreventie. Er bestaan ook ruiten met licht- en warmtewerende eigenschappen.

De volgende stap in richting nep-authenticiteit zou dan kunnen zijn:
U kunt achter de ingeklikte of opgelijmde sporten een aluminiumprofiel tussen de ruiten te laten leggen – dan lijkt het alsof er allemaal kleine dubbele ruiten in zitten.

Ik kan u ook een truc verraden om de bij dubbelglas nodige dikkere ramen en kozijnen minder lelijk uit te laten zien: Laat bij maatwerk de kozijnen-plus-ramen iets te groot maken en hak of frees de sponning in de muur iets uit. Dan verdwijnt een deel van de kozijnbreedte in de muur! Bij een goede maatvoering is dan van buitenaf alleen een strook van 1 of 2 cm van het kozijn te zien. Uiteraard kan dit al naar gelang de plaatselijke situatie anders zijn.

Als ik eigenaar van een kasteeltje of huis van bouwhistorische waarde was zou ik voor een andere oplossing kiezen. Hier zou ik authenticiteit laten prevaleren. Dan zou ik de oude ramen en kozijnen door een timmerman precies na laten maken, van het beste goed gedroogde eikenhout, en misschien met een additionele profilering in de sluit-sponningen. En dan enkel glas plaatsen, misschien een fractie dikker dan origineel. In een monument zou ik ook ramen, die verder nog goed zin, maar niet goed sluiten, zorgvuldig renoveren. Vaak zijn deze ramen in parallellogramvorm uitgezakt (wybertje). In dit geval kan men boven- en onderkant recht afzagen en een op maat geschaafde vullat oplijmen – nooit proberen met scheggen te werken. Maar dat is een noodoplossing die alleen bij kleine afwijkingen niet opvalt. Wie geïnteresseerd is raadplege het werkschema dat onder menupunt 09.1.1  ‘deuren opknappen’  te vinden is. Eigenlijk moet een uitgezakt raam compleet uit elkaar gehaald en weer haaks gezet worden.

Het warmteverlies door de authentieke ramen is natuurlijk groter dan door perfect sluitende dubbelglas ramen. Maar ook hier en bij niet goed sluitende ramen bestaat een reeks mogelijkheden om het warmteverlies te minderen. Klap- of rolluiken en dikke gordijnen tot op de vloer doen wonderen (natuurlijk moeten de radiatoren dan niet achter de gordijnen verdwijnen). Het doel is steeds vóór of achter de ramen een laag stagnerende lucht te creëren (te vergelijken met het spouwmuureffect). En natuurlijk wordt de tocht verminderd. Twee ‘in serie’ op elkaar volgende kieren (die van het luik en die van het raam) resulteren in dubbele tochtweerstand. Ik heb ook in een huis binnen- en buitenluiken gezien. Het sluiten van binnendeuren is ook zinvol, want dan bestaat geen rechtstreekse verbinding tussen de kieren in de ramen vóór en achter en u hebt het drukverschil tussen windkant en luwtekant van het huis over meerdere opeenvolgende spleten verdeeld. De stroming (flow) door een gegeven spleet is immers afhankelijk van het drukverschil tussen ‘vóór’ en ‘achter’ deze spleet.
Kent u nog de met stro of houtwol gevulde worstvormige kussens die onze grootouders op de vensterbank legden om tocht tegen te gaan? Helemaal niet dom! In die streken waar een stel naar buiten en een stel naar binnen openslaande ramen gebruikelijk is werden deze worsten tussen de twee ramen gelegd, afb.4. En ze werken ook nog vochtregulerend!

afb. 5

Hiervan heb ik geen foto’s, maar ik heb later een soortgelijk achterzetraam bij een Noordduits historisch gebouw kunnen fotograferen, zie afb.6 en 7.
In een kasteel hebben zij het dusdanig gedaan dat het bijna origineel lijkt, afb.5.

Een uitgebreide toelichting over isolatie-, voor- of achterzetramen, weliswaar toegespitst op Amsterdamse monumentenpanden, is door de Monumentendienst uitgegeven.

Ik hoop een aantal eenvoudig toe te passen oplossingen en een paar ideeën voor ingrijpende renovatie gegeven te hebben. Voor ieder smaak en voor ieder portemonnee iets.