Als nieuwe inwoner heb je regelmatig met het gemeentehuis, la Mairie, te maken, bijvoorbeeld voor een bouwvergunning of voor het ‘levenbewijs’ (certificat de vie) dat Nederlandse verzekeraars jaarlijks willen ontvangen als bewijs dat het pensioen of de (lijfrente-)uitkering nog steeds terecht naar die levende Nederlander wordt overgemaakt.
Op de Mairie geef je ook kennis van een voorgenomen huwelijk, van een geboorte of van een overlijden. Deze gegevens komen in de burgerlijke stand (état civil). Wijzigingen in de burgerlijke situatie worden aangetekend in de marge van de aktes, zodat deze altijd actueel blijven. De geboorte-akte wordt vaak gebruikt voor het toevoegen van deze mentions marginales. Een bevolkingsregister kent men niet in Frankrijk, dus na de uitschrijving uit Nederland is een officiële inschrijving in Frankrijk niet mogelijk. Wel zul je je bekend moeten maken als er schoolgaande kinderen zijn. Om toch te weten te komen hoeveel inwoners er zijn en wie het zijn, wordt om de vijf jaar een volkstelling (recensement) gehouden. Een beetje inzicht heeft men altijd wel in het inwonertal, doordat de Fransen zich moeten laten inschrijven om aan verkiezingen te kunnen meedoen (liste électorale).
Voor ingewikkelde burgerlijke kwesties is men aangewezen op de hogere bestuurslagen: het departement of de centrale overheid in Parijs. Tot verdriet van niet weinigen streefde voorgaande regeringen naar een opheffing op termijn van het instituut departement. In kleine dorpen – de meeste landgenoten wonen à la campagne – is de Mairie niet eens alle dagen open en moet de secretaresse, die vaak de enige fonctionnaire is, de eerste burger van zijn landbouwtrekker halen als je hem nodig hebt. Die secretaresse helpt je ook bij contacten met hogere overheden. In deze kleine gemeenschappen gaat het er ambtelijk gezien vaak zeer gemoedelijk aan toe. De ervaring leert dat een kennismakingsbezoek bij de burgemeester meestal bijzonder op prijs wordt gesteld en ook het lustig meedoen tijdens plaatselijke festiviteiten zien de Fransen alom als een blijk van goede wil van de étrangers om in een prettige verstandhouding te harmoniser met de plaatselijke bevolking. In steden verlopen de contacten op de Mairie of het hôtel de ville (daar kun je dus niet slapen!) uiteraard aanzienlijk formeler.
Gemeenten:
Er zijn 36.796 gemeenten, waarvan 21.000 met minder dan 500 inwoners. Burgemeesters van die kleinste dorpen (minder dan 500 inwoners) ‘verdienen’ € 633 bruto per maand, die van een middelgrote gemeente vanaf 10.000 inwoners € 2420 en die van de grootste steden € 5398. De meeste Fransen vinden het prachtig, dat grote aantal zelfstandige gemeenten, goed voor de directe democratie. Maar veel bestuurders zien wel in dat er wat meer doelmatigheid moet komen, want echt efficiënt kan het bestuur niet zijn in dergelijke kleine gemeenten. Daarom is het algemene streven gericht op de vorming van communautés (nu 1241), samenwerkingsverbanden tussen dorpen, en voor de stedelijke gebieden de vorming van communautés d’agglomérations (nu 219) en communes urbaines (nu 13.) Dergelijke lichamen nemen nogal wat bevoegdheden van de lokale bestuurders over en wellicht volgens de nieuwste inzichten de departementen overbodig maken. Tot de verplichte kerntaken van een gemeente behoren de uitvoering van sociale hulp, het onderhoud van de plaatselijke wegen, gemeentelijke riolering en begraafplaatsen, de zorg voor de levering van drinkwater en het afvoeren van huisvuil en het beheer van kleuter- en basisscholen.
De burgemeester
De burgemeester wordt in Frankrijk door de leden van de gemeenteraad, uit hun midden gekozen. De gemeenteraadsverkiezingen in Frankrijk zijn in mei 2014 gehouden, de volgende zijn zes jaar later. Om de uitslagen van de laatste gemeenteraadsverkiezingen te vinden verwijzen wij naar de overheidssite van Frankrijk.
Verkiezingen
Sinds 1992 mogen EU-buitenlanders al meedoen aan de gemeentelijke en Europese verkiezingen. Wetsvoorstellen om ook niet EU-inwoners stemrecht te geven hebben de senaat nooit gehaald, hoewel 56% van de Fransen voorstander is van het toekennen van stemrecht voor de gemeenteraden aan alle buitenlanders onder het motto: même sol, mêmes droits, même voix. Het is dus mogelijk om, als buitenlandse Frans ingezetene, te worden gekozen in de gemeenteraad, de conseil municipal, echter niet als burgemeester of wethouder (adjoint.) In Frankrijk wonende Nederlanders konden de laatste keer stemmen voor deze verkiezingen als zij zich op tijd hadden laten inschrijven in het kiezersregister. Zij ontvangen dan de carte électorale, délivrée à un étranger citoyen de l’Union européenne résidant en France. Elk jaar bestaat in de laatste maanden de mogelijkheid om je te laten inschrijven in het kiesregister. Het zou namelijk kunnen dat er tussentijdse verkiezingen worden gehouden als er echt iets fout gaat in de raad of als de burgemeester moet aftreden. Dat inschrijven moeten de Fransen trouwens ook. Als buitenlanders zich in het register laten inschrijven, wordt dat soms wel beschouwd als blijk van goede wil om deel uit te maken van de plaatselijke samenleving. In sommige steden mogen buitenlanders zitting nemen in raadscommissies en daar hun zegje doen. Stemrecht hebben ze er niet, evenmin als voor de cantons die, voor de helft, gelijktijdig met de élections municipales plaatsvinden. Bestuurders van die kantons kiezen weer de leden van de Conseil général, het bestuur van het departement.
Overigens kunnen Nederlanders in Frankrijk ook stemmen voor de Tweede-Kamerverkiezingen in Nederland. Zie ook: http://www.stemmenvanuithetbuitenland.nl/
