Even iets ophangen

Wat kan je aan een muur ophangen? 
         Pluggen en bevestigingsmiddelen voor de diverse wandmaterialen.Even iets aan de muur ophangen …  

In ieder huis moet iets opgehangen of aan de muur bevestigt worden. Of er moeten kozijnen van ramen en deuren vastgezet worden. In Nederland met zijn uit bakstenen gemetselde of gebetoneerde muren is dat eenvoudig:
men gebruikt één soort plasticpluggen voor alles, hooguit keilbouten voor erg zware dingen.
Met de gevarieerde bouwtechnieken in Frankrijk dient men zijn bevestigings­technieken selectiever toe te passen. De in oude huizen bij modernisering veelal geplaatste lichte binnenmuren of gipskartonnen voorzetwanden of niet-dragende muren van gasbeton (béton cellulaire) vragen ook om een bijzondere benadering.1. Basisregel:  
Hoe makkelijker in een materiaal een gat te boren is des te moeilijker het is hieraan iets zwaars te bevestigen en des te zorgvuldiger de bevestigingsplug gekozen dient te worden.Er zijn twee criteria die de keuze van de plug bepalen:

• Is het materiaal hard of zacht?
• Is het bouwelement hol of vol?

Voorbeelden van volle en holle, harde en zachte bouwmaterialen:

• • massief (volmateriaal), hard:    beton, natuursteen, baksteen  (béton, pierres, brique)
  • massief (volmateriaal), zacht:   gasbeton, gipsblokken  (béton cellulaire, carreaux de plâtre)

• hol, hard:                                 holle blokstenen* (briques creuses, parpaings creux)
• hol, zacht:                                gipskarton, ook met piepschuim-isolatie  
•                                                           (plaque de plâtre sans ou avec isolant en polystyrène)

 * bij harde holle materialen de boor niet op klopstand zetten! Gewoon boren.

Op de verpakking van iedere plug zijn de toepassing (hard/zacht, vol/hol), juiste boordiameter, de te gebruiken schroeven (met metrische of hout-/spaanplaat-schroefdraad) en soms ook de belastbaarheid aangegeven. Voor zwaardere lasten moet men natuurlijk grotere d.w.z. langere en/of dikkere pluggen gebruiken. En natuurlijk gebruikt men voor iedere plug nooit een andere dan de voorgeschreven schroef!

2. Ophangingen aan wanden van harde volle materialen
De pluggen voor de harde en volle materialen zijn eigenlijk geen probleem.

Voorbeeld:
Voor een 30mm lange 6mm-plug (typeaanduiding bijv. S6 x 30) boort men 6mmø en 39 à 42mm diep. Als men een voorwerp van D=15mm dikte hieraan wil bevestigen gebruikt men een schroef van (theoretisch) 30+15+6=51mm; dit wordt dan een schroef van 4,5×50, dus 4,5mm diameter en 50mm lang. Voor de 6 x 30-plug zijn namelijk schroeven met 4 à 5mmø voorgeschreven, staat allemaal op de verpakking.
Dikte en lengte van de schroef is bij normale toepassingen niet zo kritiek; maar als men de maximale belastbaarheid wil bereiken dan is het toch goed de dikste toegelaten schroefdiameter en de juiste lengte te gebruiken.Voor het verwijderen van deze pluggen zie punt 7.Voor hoog belaste bevestigingen in harde bouwmaterialen (baksteen, hoogwaardig beton, harde natuursteen) gebruikt men keilbouten die in diameters van 10 tot 20mm bestaan, met metrische bouten van M5 tot M12, zie afb.5a. Een variant hierop zijn de snelbouwankers, afb. 5b. Franse naam: goujon à expansion.

Zoveel over bevestigingen op massieve wanden; maar nu de holle wanden.

3. Harde holle wanden
Voor harde holle materialen dient men een plug te gebruiken die in de holle ruimte een groot draagvlak creëert. Dit zijn kantelpluggen of diverse types die bij het aantrekken een dikke knoop vormen, bijv. no. 4 of 5 in afbeelding 1. Zie ook afb. 6.

4. Beton cellulaire (‘gasbeton’)
Voor gasbeton (beton cellulaire) en ander zacht volmateriaal bestaan plastic inslagpluggen met schroefvormige vinnen, zie no. 10 in afbeelding 1, en afb.7. Voorboren met de juiste diameter is vereist. Hiervoor gebruikt men het beste een oude hout-spiraalboor, en beslist de klopstand van de boormachine uitschakelen! Voor de bevestiging van zeer lichte voorwerpen op beton cellulaire kunnen ook gewone plasticpluggen gebruikt worden (afb. 1, no. 1-3).5. Die moeilijke wanden van gipskarton
Gipskartonnen platen (placoplâtre) zijn een verhaal apart, en zij zijn door menigeen verfoeid die niet de hierop aange-paste pluggen gebruikt heeft. Ten onrechte, men dient alleen de juiste voor deze platen ontwikkelde bevestigingstechniek te kiezen. Daarom volgen hier specifieke adviezen voor bevestigingen op voorzet- of tussenwanden van gipsplaat.

De werkwijze voor deze pluggen is:
Een gat in de gipsplaat voorboren met de diameter van de plug. Ik neem hiervoor een versleten houtboor. Dan de plug inzetten en  met een speciale zettang expanderen (zetten). Franse naam: pince pour chevilles à expansion. Wie veel gips-voorzetwanden in zijn huis heeft, al dan niet van piepschuim-isolatie voorzien, doet goed eraan meteen een professionele zettang voor deze pluggen aan te schaffen, zie afb.9.
Aan die twee of drie tientjes die zo’n ding kost heeft men steeds weer plezier. Wel erop letten dat voor de diverse plaatdiktes (9.5, 12.5 of 16mm) aangepaste pluggen bestaan en de tangen soms ook hierop afstelbaar zijn.
Voor deze pluggen bestaat een grote keuze aan bijpassende haken, ogen, duimen etc. met metrische schroefdraad (M3, M4 en M5, zie op afb.10 bij no.9 een schroefoog). De pluggen bestaan, afhankelijk van de  belasting, in 6, 8 en 10mm diameter. Deze pluggen laten, mits goed op de gipsplaat aangebracht, ook relatief zware belastingen toe, niet alleen een schilderij, een spiegel of een plank. Op de website van een gipsplatenfabrikant heb ik gevonden:

• Een schilderijhaak met één spijker draagt  tot 15kg,
• een hollewandplug draagt een last tot 50kg, mits deze volgens DIN 4103 aangebracht is,
• een plafondplug kan volgens hen 22 kg dragen.

Het maakt voor het ophangen overigens niet uit of de gipsplaat aan de achterkant van een opgelijmde (schuim-) isolatielaag voorzien is of niet. Over het verwijderen van deze pluggen zie punt 8.

Zwaardere voorwerpen zoals keuken-hangkasten, CV-radiatoren of een tv-beugel of -plateau kunnen niet aan de gipsplaat zelf opgehangen worden maar alleen aan de onderconstructie ervan, dus het houten of metalen geraamte (ossature) of de erachter liggende dragende muur. Wie precies weet waar de profielen liggen waarop de gipsplaten gemonteerd zijn kan de ophanging door de gipsplaten heen met houtschroeven (bij metalen constructies met parkerschroeven) op deze profielen schroeven – tenminste als gewicht en afmetingen van de te monteren voorwerpen dat toelaten. De verticale profielen liggen normaal op een onderlinge hart-op-hart-afstand van 60cm: onder iedere naad van de 120cm-platen één en één ertussen. Men kan ook bij het opzetten van de onderconstructie reeds met de te bevestigen voorwerpen rekening houden. Men plaatst dan een extra profiel of een zware multiplex plaat tussen of achter de staanders van de onderconstructie vóór men de gipsplaten monteert, zie afb.11. Men schroeft de bevestigingen dan zonder pluggen met houtdraadschroeven van de nodige lengte door de gipsplaat heen op deze houten plank (vaak achterhout genoemd).

​Als de dragende muur achter de gipsplaat uit volmateriaal bestaat, bijv. natuursteen, bakstenen of beton, kan men door de gipsplaat heen met speciale extra lange keilbouten (zogenaamde snelbouwankers, afb.5b) werken die in de muur gezet worden en die ook de tussenruimte tussen muur en gipsplaat overbruggen. Om bij het vastschroeven van de te bevestigen voorwerpen dan geen krachten op de gipsplaat te krijgen (en deze in te drukken) schuif ik over dit soort ankers ‘opvulpijpjes’  die de spouw overbruggen; dit kan een plastic rioolpijp of een stalen/koperen buis zijn.​ Zie (4) in afb.12.

​De ophanging van radiatoren kan in dit geval ook met speciale buisvormige inslagsteunen gebeuren, zie afb.13.

Als de dragende muur achter de gipsplaat niet massief is, wordt het moeilijker. De grijze, holle betonblokken (blocs agglomerés, les parpaings) zijn dermate broos dat een betrouwbare bevestiging van zware voorwerpen moeilijk is. In dit geval moet men met lange bouten of draadeinden (des tiges filetées) door de muur gaan en achter de muur een contra-plaat zetten, die groot genoeg is om de kracht op een redelijk oppervalk te verdelen. Deze plaat ligt dan in de luchtspleet tussen muur en de gipsplaat van de andere kant, maar kan bij een niet bekleedde muur ook iets verzonken en afgesmeerd worden. Afbeelding 14 laat een bevestiging met twee carrosserieschijven als ‘contraplaat’ zien.
​Wie bij het opzetten van de muur al weet waar de zware lasten komen te hangen kan op deze plaatsen ook volle stenen gebruiken of een paar holle blokken met beton opvullen.

6. Chemische ankers, les fixations chimiques
Als geen enkele plug toe te passen is kan men een chemische verankering gebruiken. 
Hiervoor wordt een twee -componenten-hars gebruikt, en meestal een zeefplug (un tamis).   Zie deze video.

7.  Handige tips voor de omgang met pluggen, tout venant:

• Het boorgat vóór het plaatsen van de plug steeds stofvrij maken (stofzuiger, of met rietje blazen, hierbij natuurlijk ogen dicht).
• Als men de grootst mogelijke schroef in de plug plaatst bereikt men de hoogst mogelijke draagkracht.
• Als u het te bevestigen voorwerp strak tegen de muur schroeft dan neemt de wrijving tussen dit voorwerp en de muur een groot deel van de krachten op.
• Bij tegelwanden gebruikt men juist niet de grootste schroefdiameter, want daardoor zou de tegel kunnen barsten.
• Uittrekken van plasticpluggen (no.1 – 3 in afb.1): een spaanplaatschroef half erin schroeven en dan trekken, hefboomwerking van de nijptang gebruiken, of een spijkertrekker (mini-koevoet) gebruiken. Desnoods de schroefdikte variëren. Soms lukt het ook met een half erin geschroefd schroefoog.
• Als een schroef in een plug niet ‘pakken’ wil omdat de plug uitgelubberd is of de gekozen schroef te klein is kan men een kleinere plug in de plug slaan of de plug met lucifers, tandenstokers of satéstokjes opvullen. Natuurlijk is dit soort improvisatiewerk minder draagkrachtig dan de juiste combinatie van plug en schroef!
• Als het gat voor de plug iets te groot is en de plug daardoor meedraait (maar net te klein voor een dikkere plug) kan men proberen de plug met een reepje schuurpapier te omwikkelen (schuurkant naar buiten).
• In een uitgebroken gat kan men de plug met gips vastzetten; men vult het boorgat met gips, drukt de plug hierin en laat het geheel uitharden (snelgips hardt in minder dan een uur uit, normaalgips zou ik zeker 10 of 20 uur uit laten harden). Soms kan men de plug ook met epoxy- of polystyreenlijm inlijmen.
• Als alles niet helpt het zo doen als onze grootvaders het deden: het gat groot maken en een omgekeerd tapse houtblok erin cementeren of gipsen, zie afb.15.

8.  Nog vier opmerkingen over pluggen in gipswanden:

• Bij het ophangen van zware voorwerpen (radiatoren, keukenkasten, TV-console) aan de onderconstructie van gipsplaatwanden moet men wél steeds eraan denken dat de bovenkant van het opgehangen voorwerp trekkrachten uitoefent en de onderste drukkrachten (de onderkant van de TV-console kan dus een ‘naakte’, dus niet versterkte, gipsplaat indrukken!).
• Wat voor wanden van gipsplaat geldt is in principe ook voor gipsplaatplafonds van toepassing – maar deze dragen met een gelijke plug hooguit de helft van een vergelijkbare wandplaat. Dus de ophanging voor een zware lamp tenminste aan de dragende profielen schroeven, voor een kroonluchter maak ik liever een ophanging aan een van de plafondbalken! Zie hierover het hoofdstuk 08.3.2 over gipsplatenplafonds.
• Het verwijderen van expansiepluggen.
  Onlangs moest ik een rekje verplaatsen dat ik aan een gipsplaatwand geschroefd had, en wel met de pluggen no. 7 en 8 uit afb.1. Het plaatsen van de nieuwe pluggen met de pluggenzettang was geen probleem, maar de oude pluggen moesten ook verwijderd worden, want die waren nu lelijk in het zicht.
  Nu kan men een metalen expansieplug niet zonder meer uit een gipsplaat trekken – dat is juist de bedoeling! Maar het lukte de bovenste kraag met een schroevendraaier iets omhoog te buigen, dan met een nijptang te pakken en eraf te trekken zonder daarbij de gipsplaat erg te beschadigen. De rest van de plug, nu beroofd van zijn ‘kraag’, kon ik naar achter duwen zodat die achter de plaat viel (waar isolatie achter de plaat zit zou die in de isolatie blijven steken). Dan heb ik het gat met het vulmiddel ‘Renoband’ van Knauf dichtgemaakt en geschuurd. Een beetje muurverf eroverheen – toen mijn vrouw van de markt terugkwam kon zij niet eens meer zien waar de pluggen oorspronkelijk hadden gezeten. In een ander geval heb ik in een plug met M4-schroefdraad eerst een beetje met een verzinkboor geboord. Ook hierbij liet de ‘kraag’ van de rest van de plug los; die viel naar achter, en het voorplaatje kon ik zo weghalen.
• Kleine fouten, grote gevolgen
  Mijn vrouw vroeg mij, toen ik net met iets anders bezig was, om drie kleine spijkers. Ik gaf haar uit mijn timmerdoos het pakje met spijkers 1,2 x 30 of iets in die trant. Verder niet meer aan gedacht.
  Van de week wilde mijn vrouw nieuwe schilderijen aan de muur hangen, of de hangende anders rangschikken, omdat ze de meubels verplaatst had (een van de lievelingsbezigheden van veel vrouwen). Hierbij ontdekte zij dat de spijkers die zij uit de gipsplaten trok behoorlijk verroest waren. Na rond zes maanden! En ook in de gipsplaten zelf zaten roestvlekken.
  Had ik toen geweten dat zij de spijkers in gipsplaten wilde gebruiken had ik haar RVS of messing spijkers gegeven. Het restvocht in gipsplaten is blijkbaar bijzonder agressief, of de spleet tussen spijker en plaatmateriaal trekt vocht bijzonder sterk aan.

9.  Inslagpluggen (chevilles à frapper)
Dit soort pluggen (afb. 17) wordt vaak gebruikt om kozijnen van ramen (soms ook deuren) in muren vast te zetten.

Opmerking bij stap 3:  Het is volgens mijn ervaring belangrijk de bout eerst een behoorlijk stuk terug te draaien, liefst zo ver dat u de plug met de hand in het gat kunt duwen. Dus, niet te veel slaan, hoewel de plug inslag-plug heet – vooral goed schroeven!
Verder: op afb.18 is een plug met opliggende kraag te zien, maar ik gebruik liever die met verzonken kraag zoals op afb.17.

10.  Literatuur, websites

Ik heb hier een goed overzicht over pluggen en hun toepassing gevonden.
Deze vakhandel geeft op zijn website een goed overzicht over alle gebruikelijke types pluggen en keilbouten.
In een bouwmarkt heb ik ooit bij de kassa een folder van Fischer Bevestigingssystemen gevonden, getiteld 
Het bouwmateriaal en zijn plug. 
In het Virtuele Huis van Fischer kunt u de passende plug voor de meest gebruikelijke toepassingen vinden.