Hang- en sluitwerk

En nu het hang- en sluitwerk (serrures, pentures, charnières; in de bouwmarkt in de afdeling quincaillerie). In Frankrijk is het hang- en sluitwerk anders dan bij ons. Veel dingen zijn elegant en ingenieus maar helaas niet erg inbraak-bestendig.

1.  Sloten voor ingangsdeuren
Kijkt u eens naar de in Frankrijk gebruikelijke sloten voor ingangsdeuren. Drie- of vijfpuntssluitingen van buitendeuren zijn schering en inslag en maken alle mogelijke lelijke bijzetsloten met weer een andere sleutel overbodig, en de methodes van vergrendeling zijn ook erg geavanceerd. Bij één systeem worden de drie of vijf pennen door optillen van de deurkruk in het kozijn geschoven, en de sleutel vergrendelt alleen het schuifmechanisme; bij een andere laat een veer, die bij het openen voorgespannen wordt, bij het sluiten de pennen in hun opnames schieten. Maar dit hele mooie systeem wordt door een enkele Euro-cylinder ‘op slot gezet’, en deze cilinder is aan de buitenkant niet of erg zwak tegen indringers beschermd – de meeste afdekplaten zijn bovendien eenvoudig van buiten los te schroeven!

Als u meent in Frankrijk een Nederlandse afdekplaat te kunnen monteren dan komt u bedrogen uit, want de maat-voeringen (vooral de afstand tussen deurkruk en sleutelgat) zijn anders. Alleen in de Elzas worden de in Nederland en Duitsland gebruikelijke maten naast de Franse maten gebruikt. Voor de voordeur moet men dus compleet met Frans materiaal of compleet Nederlands materiaal werken.

In ieder geval is het belangrijk de bij het slot passende van binnen geschroefde gepantserde afdekplaat toe te passen, die natuurlijk het hele uitstekende gedeelte van de slotcilinder opneemt. Het inpassen van het slot in de bestaande uitsparingen in de deur of het aanpassen ervan valt meestal mee.

De doornmaat D van een slot is de afstand tussen de voorkant van de voorplaat van het slot en het hart van het krukgat en/of cilindergat. Gebruikelijke doornmaten in Nederland zijn 50 en 60mm, in Frankrijk meestal 55mm. Bij gebruik van een grote deurknop in plaats van een deurkruk is een grotere doornmaat vaak wenselijk.
De AC of PC maat is de afstand tussen het hart van het krukgat en het hart van de profielcilinder. Dit kan ook het hart van bijvoorbeeld een bonte baard sleutelgat of het gat van het VRIJ / BEZET beslag van een BAD/WC zijn. De maat AC/PC is in Frankrijk meestal 70 of 78mm, soms vindt men ook de in buurlanden gebruikelijke maten 72 en 85mm.
Natuurlijk bestaan ook bij lengte, breedte en dikte van de voorplaat verschillen. Goed meten dus!
Verder hebben de vierkanten van de deurkrukken in Frankrijk de maat 7x7mm, zelden de bij ons gebruikelijke 8x8mm. 5×5 en 6×6 komt ook voor, maar deze maten zijn eigenlijk alleen voor kastsloten bedoeld. Er bestaan vierkante hulsjes die het verschil van de maten overbruggen, maar ik zou die zo min mogelijk gebruiken, want dit is weer een onderdeel dat snel uitlubbert.  

3.  Scharnieren en paumelles
De in Frankrijk gebruikelijke inboor- of inschroef-paumelles zijn erg handig: deuren of ramen kunnen binnen bepaalde grenzen door in- en uitdraaien van kozijn- of deurpaumel gesteld worden – probeert u dat eens bij onze vaderlandse scharnieren. Speciale dievenklauwen zijn ook niet nodig omdat er geen scharnierpen is die eruit getikt kan worden.
Om deuren met paumellen eruit te halen gebruikt men een deurlifter (lève-portes, Türheber). U kunt ook improviseren met een brede beitel of lat en een klosje of ‘the Irish carpenter’s tool‘, zie de afb. 4 en 5 onder 09.1.1.

Inschroefpaumelles plaatsen is moeilijk. In de fabriek wordt dat met een precies afgestelde machine gedaan. Als u zelf paumelles wilt plaatsen hebt u de bij de paumelles behorende boormal nodig. Ik heb het eens uit de vrije hand geprobeerd en heb gezien dat de kleinste afwijking tot gevolg heeft dat de drie paumelles van een deur niet in een lijn liggen en de deur niet te plaatsen is. Uiteindelijk heb ik bladpaumelles geplaatst, maar daarvoor was het nodig de opdekrand van de deur af te zagen.

• qua vergrendelingsvorm:       schuif- en draai-espagnoletten,
• qua bediening:                     draai-, zwenk- en hefsystemen (‘pompespagnolet’)
• qua veiligheid:                     afsluitbare en niet-afsluitbare.

Moderne ingefreesde sluitingen die volgens hetzelfde vergrendelingssysteem werken worden soms ten onrechte ook als crémone aangeduid. Het zijn echter ‘ingefreesde meerpunts-sloten’ (serrures multipoints à encastrer).
Veel uitvoeringsvormen van espagnoletsluitingen zijn in Nederland te vinden bij de gespecialiseerde ijzerwaren- en slotenwinkels, bijv. Weijntjes (Amsterdam, Utrecht en andere plaatsen), Kerkhof (Laren). In Frankrijk is de keuze aan hang- en sluitwerk (tenminste in mijn omgeving) bij de hobbymarkten van Weldom, Castorama en Lapeyre beter dan bij andere Bricos en de meer steen-, balk- en cementgerichte zaken zoals Doras. Gewoon rondkijken in de afdeling quincaillerie. Men moet niet alleen bij deur- en raamsluitingen kijken, misschien is een espagnoletsluiting voor klapluiken (espagnolette pour volets battants) voor sommige toepassingen geschikter, bijvoorbeeld bij stal- of schuurdeuren.

Als het om een niet meer leverbaar type gaat en de nieuwe modellen niet passen (of niet bij de stijl van het huis passen) zou een kijkje bij handelaren in oude bouwmaterialen resultaat kunnen opleveren. In Nederland bij Piet Jonker in Baambrugge of Jan van IJken in Eemnes, in Frankrijk zoeken naar matériaux recuperés of matériaux traditionels. De prijzen zijn wél hoog.

6.  Het inzetten van sloten
Als u een slotgat aan de maten van een nieuw slot aan moet passen, of als u een nieuw gat voor een slot moet boren/frezen/steken dan is het wenselijk ter plaatse tegen elke zijde van de deur een latje of plaatje MDF van tenminste 10mm te klemmen (afb.14). Bij het boren van kruk- en sleutelgat is het nuttig in het slotgat en achter

de deur passende stukjes hout te klemmen; zodoende wordt de kans op afsplinteren van hout verminderd (afb.15). Zowel het slotgat als de gaten voor kruk en sleutel moeten ruim bemeten zijn, zodat slot, kruk en sleutel zonder wringen te plaatsen zijn. Anders is de kans op klemmen van het slot en/of beschadiging van de deur bij het krimpen van het hout groot.
Een handige mal voor het boren van de opname voor een slotkast heb ik op deze video gezien – want als hobbyist schaf je toch geen professionele freesmal (afb. 16) aan.

8.  Tout venant – andere tips voor hang- en sluitwerk
​Mocht de deur rond het slot gaten van allerlei vroegere sloten en afdekplaten hebben, dan dan is het mogelijk de hele slotpartij uit te zagen en door een ingelijmd houtblok te vervangen, afb. 18, en dan alles nieuw te boren volgens afb. 14 en 15.

Terug naar: deuren en ramen opknappen.