Dit onderwerp bevat 8 reacties, 5 deelnemers, en is laatst geüpdatet op 8 jaren, 7 maanden geleden door 
-
Berichten
-
Ik heb in 2009 de vraag voorgeschoteld gekregen van mijn partner waarom in Nederland de huizen halve luiken hebben.
Niemand kon me een antwoord geven, hier niet, elders niet.
De vraag achtervolgde me tot in Amerika en China toe, het is toch te gek dat niemand dat weet.
Toch vond ik een paar weken geleden het antwoord via een klassiek architect.
Ik heb er daarna een paar weken over gedaan in te loggen omdat ik denk dat ik met name Christian de bricoleur er een plezier mee doe.
In de verre oudheid was men bang voor alles wat buiten de hut afspeelde, alles was gevaarlijk.
Men had een paar gaten in de muur die zorgde voor de afvoer van rookgas en aanvoer van frisse lucht.
Omstreeks het jaar 1000 werden mensen nieuwsgieriger naar wat er “buiten” afspeelde, en werd men minder bang, zo kwam het dat de “gaten” groter werden waardoor meer licht de woning binnen kwam.
Langzaam evolueerde en werden de ramen groter, men wilde meer licht in huis.
Daar kwam wel een probleem bij, de buitenwereld moest nog steeds gescheiden blijven van de woning, dus men bedacht om luiken voor de gaten te maken waardoor men die af kon sluiten.
dat bracht teweeg dat de gaten groter werden, maar waardoor ook de warmte makkelijker naar buiten ging, dus men bedacht een nieuw snufje, met ganzenvet ingesmeerd papier of varkensblaas wat voor de gaten werd gespannen, zo kwam er wel licht binnen en bleef de warmte ook binnen.
In de 13de eeuw werd plat glas uitgevonden wat men kon gebruiken voor vensters, men kon echter alleen het glas slingeren waardoor er kleine ronde ruitjes ontstonden die werden gesneden op maat. Door het slingeren van het glas waren de ruitjes in het midden dikker (in sommige kerken nog te zien)
Plat glas werd gemaakt in streken waar veel berkenbomen groeiden, deze bomen waren perfect voor de hoge temperaturen van het vuur.
Natuurlijk was glas schreeuwend duur en dus alleen voor de rijken, de armen behielpen zich met de varkensblaas.
In dezelfde tijd evolueerde ook de bouwkunde, men kon nu met een balk boven een gat de muur tegen instorten behouden, dus men ging de gaten nog groter maken, en daarna ontwikkelde zich het kozijn (nog altijd in steen)
Zo ontstond het kruiskozijn, een gat met vier ongeveer gelijke vierkante gaten.
Omdat glas duur was, maar wel de warmte binnen hield, en wel licht binnen liet, deed men in de onderste gaten niets, en in de bovenste gaten glas.
Zo kwam het dus dat men voor de onderste gaten luiken maakte, maar voor de bovenste hoefde dat niet! daar zat immers glas in!
In de 14de eeuw wordt het fenster uitgevonden, een houten constructie die niet in de muur zat maar voor de muur stond.
Langzaam ontwikkelde de mensheid, glas werd goedkoper en daardoor niet meer alleen voor de rijken, en men verzon een nieuwe grap, en je geloofd het niet;
Ik speelde als jongetje bij mijn vriendje, hij was jonkheer op een heus kasteel in Amerongen.
In begin 1600 ontwierp men voor dit kasteel een raam wat open kon, hét schuifraam!
Ik logeerde niet zo lang geleden daar met franse vrienden die ik mijn geboortedorp wilde laten zien, en zodoende hoorde ik dit hele verhaal.
Er zijn nog veel meer verhalen rondom de ontwikkeling van de ramen, maar ik kan ze niet allemaal opschrijven, dat is een boek.
Deze echter vond ik leuk;
Het kruisraam dankt zijn naam aan de constructie van een kruis in het gat waardoor zoals ik al eerder zei, vier gelijke gaten ontstonden.
Gedurende de franse bezetting waren er protestanten die niet blij waren met de katholieken, en zij sloegen de kruizen uit de ramen.Cees.
Cees, wat een ontzettend leuk verhaal!
Als variant daarop kom ik in mijn NL-dorp in de Achterhoek tegen dat men luiken in het het lokale plat nog altijd fensters noemt.
In onze eigen boerderij hadden wij de bekende schuiframen met katrol en tegengewicht in het kozijn. Maar wel fensters over de gehele hoogte.
Bij een boerderij waar ik de fensters alleen voor het ondergedeelte van het raam zag bleek dit een praktische reden te hebben: men had geen schuiframen maar naar buiten klappende bovenramen voor de broodnodige ventilatie en daarbij fensters alleen voor het vaste ondergedeelte.
Jan JoostHa Cees, je bent er weer :-))
Als je toch bezig bent : waarom noemen ze in F naar buiten opengaande luiken “ouverture à l’anglaise” ? Wat is er Engels aan ? Of Amsterdams ?
Ik zoek al jaren naar ’n etymologische verklaring, maar kom niet verder.
Peter.
Nou Peter, dat wil ik best doen, maar geef me de tijd, ik moet de vloot in orde maken voor de pasen. Jan Haring moet geboend en geschrobt worden en het dek moet weer glanzen, we gaan de eerste vaart weer maken naar het eiland Ré.
Vorige maand stond er een artikel in de Fluvial n°260 over het ijselmeer, daar werden nogal wat schepen “Skutsje” genoemd, en daar heb ik de redactie even hartig op aangesproken.
Temeer omdat een paar bladzijden verder Jan Haring afgebeeld staat aan de kade van Marans, en de journalist belde me eerder of die een foto mocht maken van mijn Skutsje.
Nou zeg, het moet niet gekker worden.
Nu komt er in de volgende Fluvial een artikel waarin Jan Haring weer in beeld komt als aankondiging van de daarop volgende Fluvial waarin ik samen met een journalist ga proberen het verschil uit te leggen tussen de ene platbodem en de andere platbodem, zonder vloeken en met de Beerenburgh (jawel met twee é’s) op tafel.
De Fluvial is in de winkel te koop, anders even mailen dan stuur ik je een copy.Cees.
@Cees:
Bedankt voor het uitvoerige stuk.
Het leukste voorbeeld van halve luiken vind ik dit:
Stadhuis Gouda. En je ziet er ook raamkruisen.Ik heb ooit een andere verklaring voor de halve luiken gehoord:
Men wilde dat niemand binnen kon kijken, maar ondanks dit wilde men toch licht in huis hebben. Maar dit strookt niet met de calvinistische verplichting geen gordijnen te mogen dichttrekken.Dat is de meest voor de hand liggende verklaring die iedereen als eerste opperde Christian, maar alles behalve waar.
Waarom zou je op de tweede of derde verdieping bang zijn dat iemand naar binnen kijkt, alles wat je zien kunt is een plafond, als je dat al kunt zien.
Het had puur te maken met het feit dat glas duurder was dan hout, dus het onderste deel bleef een open gat met de luiken, en het bovenste glas, dus had je geen luiken nodig.
Stuur me een privé mailtje dan heb ik interessante lectuur voor je.Cees.
Je moet ingelogd zijn om een antwoord op dit onderwerp te kunnen geven.
