Mijn reactie is nauwelijks nog nodig. Jako en Cees hebben de meeste argumenten al aangevoerd. Nog enkele kanttekeningen:
Zwitserland kent niet alleen een ander kiesstelsel maar ook een totaal ander overheidssysteem dan andere landen. Je zou het upside down kunnen noemen: het belangrijkste zijn de gemeenten, dan volgen de kantons en als laatste de centrale overheid. Bovendien zijn referenda vanaf het ontstaan van Zwitserland ingebakken in het politieke systeem. Er bestaan drie soorten referenda: Verplichte referenda (grondwetswijzigingen en sluiten van internationale verdragen), facultatieve referenda (parlementsbesluiten) en volksinitiatieven. De laatste lijken het meeste op de NL raadgevende referenda, mede doordat de CH regering in zo’n geval altijd met een alternatief voorstel komt, dat meestal wint. Zie Politiek in Zwitserland en Overheid van Zwitserland. Referenda in Zwitserland vergelijken met die in andere landen is daardoor appels met peren vergelijken.
In het raadgevend referendum in Nederland heb ik me vorig jaar verdiept, toen dit in het forum van Nederlanders.fr aan de orde kwam. Enkele studenten die kennelijk wel zin hadden in een lolletje grepen de nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten aan om half Nederland op te juinen met leugens, halve waarheden en onvolledige informatie. Dat is hun gelukt, wat ik op zich wel waardeer, maar hoe het toeging is volkomen belachelijk. Iedereen mekkerde elkaar vrolijk alle verkondigde halve en ónwaarheden na en tekende voor een referendum, dat kapitalen gaat kosten en uiteindelijk niets zal veranderen.
Vragen in een referendum kunnen niet anders dan dom zijn, want de enig mogelijke antwoorden zijn ja of nee, voor of tegen. Argumenten die in parlementen worden uitgewisseld en debatten die er worden gevoerd met alle ins en outs interesseren de mensen niet. Ze laten zich veel liever bang maken en opjuinen.
Waarom werkt het in Zwitserland dan wel? Daar is het verweven in het politieke systeem. Daar zal geen groep opgewonden standjes of een clubje studenten een referendum proberen van de grond te krijgen met leugens en desinformatie. Ik heb de indruk dat mensen zich er niet laten opnaaien, maar zich meer in de argumenten van beide kanten verdiepen. Aan de stamtafel van het dorpscafé-pension waar ik een aantal seizoenen heb gewerkt werden dan verwoede discussies gevoerd.
